Polszczyzna łatwizna (57)

Kiedy do kogoś przychodzą w odwiedziny ciocia i wuj, domownicy mówią czasem: Witamy drogich wujostwa; Jakże się cieszymy, że wreszcie odwiedzili nas drodzy wujostwo.

Jeśli bliżej przyjrzymy się wyrażeniu drodzy wujostwo, to zauważymy, że... coś jest z nim nie tak, tzn. że słowo wujostwo występuje w liczbie pojedynczej i jest formą rodzaju nijakiego, przymiotnik drodzy zaś to forma mianownikowa, ale liczby mnogiej. Orzeczenie też występuje w liczbie mnogiej...

Dzieje się tak dlatego, że wyraz wujostwo ma znaczenie zbiorowe, nazywa `parę małżeńską`. W takiej sytuacji czasowniki i przymiotniki czy zaimki stojące przy nich muszą wystąpić w liczbie mnogiej, a orzeczenie - przybrać rodzaj męskoosobowy.

Popatrzmy, jak wygląda cała odmiana przez przypadki wyrażenia drodzy wujostwo:
M. drodzy wujostwo
D. drogich wujostwa
C. drogim wujostwu
B. drogich wujostwa
N. z drogimi wujostwem
Ms. o drogich wujostwu
W. o, drodzy wujostwo.

Zawsze więc mówimy i piszemy:
- Moi wujostwo są znakomici (a nie: Moje wujostwo jest znakomite);
- Kochanych wujostwa (a nie: kochanego wujostwa) dawno nie widziałem;
- Dałem to moim najwspanialszym wujostwu (a nie: najwspanialszemu wujostwu);
- Wieczorem idę odwiedzić drogich wujostwa (a nie: drogie wujostwo);
- Z dalekimi wujostwem (a nie: z dalekim wujostwem) brakuje mi kontaktu.
- Właśnie myśleliśmy o naszych wujostwu z Krakowa (a nie: o naszym wujostwu czy o naszym wujostwie).

Również słowo państwo (w znaczeniu `pan i pani` albo `panie i panowie`) zachowuje się gramatycznie tak samo. Mimo że występuje w liczbie pojedynczej, wymaga od czasownika i przymiotnika liczby mnogiej i rodzaju męskoosobowego, np. szanowni państwo, drodzy państwo (a nie: szanowne państwo, drogie państwo) przyszli, przyjechali, odwiedzili nas itp.

Spróbujmy zapamiętać poprawną odmianę wyrażenia drodzy państwo, jeśli występuje z nim nazwisko (np. Wiśniewscy):
M. drodzy państwo Wiśniewscy
D. drogich państwa Wiśniewskich
C. drogim państwu Wiśniewskim (a nie: ... drogim państwu Wiśniewskich)
B. drogich państwa Wiśniewskich
N. z drogimi państwem Wiśniewskimi (a nie: ... drogimi państwem Wiśniewskich)
M. o drogich państwu Wiśniewskich (a nie: o drogich państwie Wiśniewskich).
Poznajmy jeszcze odmianę wyrażenia państwo Wiśniewscy z zaimkiem oboje, gdyż bywa z tym nieco kłopotu:
M. oboje państwo Wiśniewscy;
D. obojga państwa Wiśniewskich;
C. obojgu państwu Wiśniewskim;
B. oboje państwa Wiśniewskich;
N. z obojgiem państwa Wiśniewskich (a nie: z obojgiem państwem Wiśniewskimi);
Ms. o obojgu państwu Wiśniewskich (a nie: o obojgu państwu Wiśniewskim).

Co widać? Ano to, że w połączeniu z zaimkiem oboje określenie państwo Wiśniewscy tworzy związki zgody we wszystkich przypadkach z wyjątkiem narzędnika (tutaj obowiązuje związek rządu: z obojgiem państwa, a nie związek zgody: z obojgiem państwem).
Identycznie rzecz się ma, kiedy chodzi o wyrażenie państwo młodzi, czyli `nowożeńcy`. Zwracam na to uwagę nieprzypadkowo, gdyż wiele razy zdarza mi się słyszeć (najczęściej na przyjęciach weselnych) błędne sformułowania w rodzaju: Kto chce sobie zrobić zdjęcie z  p a ń s t w e m m ł o d y m?;
Tymczasem należy mówić i pisać: z państwem młodymi (Kto chce sobie zrobić zdjęcie z państwem młodymi?; Tańczyliśmy na parkiecie wspólnie z państwem młodymi; Z państwem młodymi nie udało nam się spotkać przed ceremonią ślubną). W innych przypadkach wyrażenie państwo młodzi przyjmuje następującą postać:
- Przyszli państwo młodzi;
- Brakuje jeszcze państwa młodych;
- Dajmy prezent państwu młodym;
- O państwu młodych (a nie: o państwie młodych albo o państwie młodym) wszyscy wypowiadali się z zachwytem.

Ale uwaga. Gdy państwo młodzi stają się małżeństwem, sytuacja gramatyczna całej nazwy się zmienia: czasownik i przymiotnik występują już w liczbie pojedynczej, np.
- Małżeństwo Nowaków jest szczęśliwe (a nie: małżeństwo Nowaków są szczęśliwi);
- Odwiedziło nas (a nie: odwiedzili nas) wspaniałe małżeństwo (a nie: wspaniali małżeństwo);
- Ksiądz pobłogosławił nowo zawartemu małżeństwu;
- Na obiad zostało zaproszone (a nie: zostali zaproszeni) małżeństwo Kowalskich;
- Z małżeństwem Walasami (a nie: z małżeństwem Walasów) miło się rozmawiało;
- O małżeństwie Staniszewskich opowiadano z przekąsem.

Ta sama reguła odnosi się do wyrazu rodzeństwo. I w tym wypadku forma orzeczenia i przymiotnik występuje z nim w związku zgody. Mówimy i piszemy:
- Maciek i Dorota to wzorowe rodzeństwo;
- Na spotkaniu zabrakło tylko młodego rodzeństwa Wilków;
- Pierwsza nagroda przypadła nieznanemu rodzeństwu z Krakowa;
- Przygotowało to (a nie: przygotowali) kochające się rodzeństwo;
- O rodzeństwu Nowaków było ostatnio głośno.

Warto więc zapamiętać, że nazwy par małżeńskich o zakończeniu -stwo (np. państwo, wujostwo, profesorostwo, generałostwo, doktorostwo, baronostwo, hrabiostwo, stryjostwo), zawsze łączą się z czasownikiem i przymiotnikami w liczbie mnogiej. Inaczej natomiast zachowuje się słowo małżeństwo, także odnoszące się do `pary osób - męża i żony`. W tym wypadku czasownik i przymiotnik dostosowuje się do rzeczownika małżeństwo występującego w l. pojedynczej.
Maciej Malinowski

Autor jest mistrzem ortografii polskiej (katowickie „Dyktando”), autorem książek „ (...) boby było lepiej”, „Obcy język polski” i „Co z tą polszczyzną?”

Przełom nr 32 (951) 11 VIII 2010