Marynarka wojenna II Rzeczpospolitej opierała się na kadrach wyszkolonych w armiach zaborczych. Wśród oficerów ówczesnej polskiej marynarki byli pochodzący z Krzeszowic admirał Napoleon Louis-Wawel i kapitan Tadeusz Polaczek. Obaj mieli wiedzę i umiejętności nabyte w marynarce wojennej Austro-Wegier.

Napoleon Louis-Wawel urodził się 10 października 1861 w Krzeszowicach. Tam rozpoczął naukę, którą kontynuował w gimnazjum w Krakowie. Miał niezwykle niezależny charakter i aby go nieco okiełznać rodzice zdecydowali, że ma dalej uczyć się w szkole kadetów marynarki wojennej we Fiume (obecnie Rijeka). Okazało się, że Napoleon doskonale radzi sobie w marynarce. W 1880 ukończył Marine Akademie i rozpoczął zawodową służbę w Kaiserliche und Königliche Kriegsmarine. Szybko awansował i kolejno dowodził potężnymi okrętami cesarskiej marynarki: pancernikiem Arpad, krążownikiem Kaiser Karl VI, a potem pancernikiem Erzherzog Ferdinand Max. Od 1914 do końca I wojny światowej był dowódcą bazy marynarki wojennej w Puli. W 1917 roku awansowano go na stopień wiceadmirała.
Po wojnie Wawel-Louis zdecydował się na powrót do Polski. Zbigniew Machaliński w książce ,,Admirałowie polscy 1919-1950” pisze, że początkowo pełnił obowiązki służbowe w tworzącym się dowództwie marynarki wojennej, a od 1920 pracował w Ministerstwie Spraw Zagranicznych jako delegat rządu w Międzynarodowej Komisji Odry. Choć do komisji delegowało go Ministerstwo Spraw Wojskowych, admirał Wawel Louis zakończył już wtedy służbę czynną. We wrześniu 1920 został przeniesiony w stan spoczynku. W 1923 odszedł również z ministerstwa, nie wrócił jednak do Krzeszowic, tylko zamieszkał w Bydgoszczy. Osamotniony i chory 14 grudnia 1934 roku popełnił samobójstwo.

Tadeusz Polaczek się urodził się 8 lutego 1885 roku w Rudawie. Jego ojciec był nauczycielem, pasjonował się historią, pisał monografię Rudawy i ziemi chrzanowskiej. Po nauce w Krzeszowicach, a potem w gimnazjum w Krakowie studiował na Wydziale Budowy Maszyn lwowskiej politechniki. Służbę wojskową, jeszcze przed wybuchem I wojny światowej, pełnił w cesarsko-królewskiej flocie. Jeszcze jako student, 1 października 1906 roku trafił na roczne przeszkolenie. W publikacji ,,Tadeusz Polaczek-Kornecki” wydanej przez Muzeum Inżynierii Miejskiej w Krakowie znajdziemy informację, że młody Polaczek odbywał praktyki w dziale maszynowym i elektrotechnicznym na krążowniku SMS ,,Sankt Georg”. Ówcześni adepci marynarskiego rzemiosła szkolili się najpierw w bazach na terenie twierdz Pola (dziś Pula), w Trieście lub Fiume (dziś Rijeka). W czasie wojny Tadeusz Polaczek także służył w marynarce wojennej. Najpierw, w 1914 roku, na krótko trafił do bazy w Poli, a potem od 1917 roku nieprzerwanie służył już do końca wojny. 4 stycznia 1918 roku w pamiętniku Stanisława Polaczka zapisana została informacja, że Tadeusz został ranny lub poparzony. Nie wiadomo, czy był to skutek udziału w walkach, czy jakiejś awarii na okręcie. Później wyjaśniło się tylko, że miał poważnie poparzone ręce i potrzebne było wielotygodniowe leczenie. Po wojnie Polaczek trafił do odradzającej się polskiej marynarki wojennej. Pracował przy tworzeniu zaplecza technicznego Flotylli Wiślanej. Szybko jednak postanowił zrzucić mundur i w stopniu kapitana odszedł do cywila. Pracował w krakowskiej gazowni miejskiej, a w 1925 roku przystąpił z sukcesem do konkursu na stanowisko dyrektora Krakowskiej Miejskiej Kolei Elektrycznej. W pierwszych latach okupacji działał w stowarzyszeniu opiekującym się więźniami, a kiedy miał jeszcze takie możliwości, zatrudniał osoby szykanowane przez Niemców. W 1942 roku, prawdopodobnie za tę właśnie działalność, został aresztowany i umieszczony w obozie Auschwitz. Zmarł 2 czerwca 1942 roku.

Obaj marynarze wychowywali się w Krzeszowicach, ale tam raczej się nie widywali, bo dzieliła ich różnica jednego pokolenia. Mogliby również spotkać się bazie w Poli w 1914 roku, ale jest to mało prawdopodobne, bo Napoleon był wtedy u szczytu swojej kariery, a Tadeusz dopiero ją zaczynał. (l)

Przełom nr 49 (968) 8.12.2010