„Przełom” w ogólnopolskiej akcji przedwyborczej „Masz głos, masz wybór”

Dla tych, którzy chcieliby wystartować w jesiennych wyborach samorządowych albo promować dobrego - ich zdaniem - kandydata na radnego, lecz nie wiedzą od czego zacząć przygotowania, publikujemy informator „Co każdy kandydat wiedzieć powinien”. Opracował go na potrzeby akcji „Masz głos, masz wybór” Dawid Sześciło.

To już ostatnia część informatora. W poprzednich przedstawiliśmy kalendarz wyborczy, napisaliśmy, kto może kandydować na radnego, jak utworzyć komitet wyborczy, wspomnieliśmy o procedurze zgłaszania kandydatów. Na koniec przedstawiamy podstawowe informacje na temat kampanii wyborczej.
W kolejnym numerze głos oddamy obecnym radnym. Zapytamy ich, z czym wiąże się sprawowanie mandatu.

Zasady prowadzenia kampanii wyborczej
Samorządowa kampania wyborcza rozpoczyna się z dniem ogłoszenia rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów o zarządzeniu wyborów (nie później niż na 30 dni przed upływem kadencji, tj. nie później niż 13 października 2010 r.) i kończy na 24 godziny przed dniem wyborów. Dopiero od momentu rozpoczęcia kampanii wyborczej można podejmować czynności związane z tworzeniem komitetów wyborczych i prowadzeniem kampanii.
Dopuszczalne metody i środki prowadzenia kampanii wyborczej są ściśle określone przepisami Ordynacji wyborczej. Po pierwsze, niedozwolone jest prowadzenie kampanii wyborczej:
a) na terenie urzędów administracji rządowej i administracji samorządu terytorialnego oraz sądów;
b) na terenie zakładów pracy w sposób i w formach zakłócających ich normalne funkcjonowanie;
c) na terenie jednostek wojskowych i innych jednostek organizacyjnych podległych Ministrowi Obrony Narodowej oraz oddziałów obrony cywilnej, a także skoszarowanych jednostek podległych ministrowi właściwemu do spraw wewnętrznych.
Ordynacja wyborcza zabrania także jakichkolwiek form agitacji wyborczej na terenie szkół podstawowych i gimnazjów wobec uczniów nieposiadających prawa wybierania. Nie określono jednak precyzyjnie, czym jest i czym nie jest agitacja wyborcza. Zakazane jest także organizowanie podczas kampanii wyborczej loterii fantowych, innego rodzaju gier losowych oraz konkursów, w których wygranymi są nagrody pieniężne lub przedmioty o wartości wyższej niż wartość przedmiotów zwyczajowo używanych w celach reklamowych lub promocyjnych.
Materiały wyborcze przygotowywane przez komitety powinny zawierać wyraźne oznaczenie, od kogo pochodzą. Na ścianach budynków, ogrodzeniach, latarniach, urządzeniach energetycznych, telekomunikacyjnych i innych można umieszczać plakaty i hasła wyborcze wyłącznie po uzyskaniu zgody właściciela lub zarządcy nieruchomości. Plakaty i hasła wyborcze oraz urządzenia ogłoszeniowe ustawione w celu prowadzenia kampanii wyborczej pełnomocnicy wyborczy komitetów wyborczych obowiązani są usunąć w terminie 30 dni po dniu wyborów.

„Cisza wyborcza”
W wyborach samorządowych, podobnie jak w parlamentarnych i prezydenckich, Ordynacja wyborcza przewiduje tzw. „ciszę wyborczą”. Obejmuje ona dwa rodzaje zakazów obowiązujących od zakończenia kampanii wyborczej, aż do zakończenia głosowania:
a) zakaz zwoływania zgromadzeń, organizowania pochodów i manifestacji, wygłaszania przemówień, rozdawania ulotek, jak też prowadzenia w inny sposób agitacji na rzecz kandydatów i list kandydatów;
b) zakaz podawania do publicznej wiadomości wyników przedwyborczych badań (sondaży) opinii publicznej dotyczących przewidywanych zachowań wyborczych i wyników wyborów oraz wyników sondaży wyborczych przeprowadzanych w dniu głosowania.

Procesy w „trybie wyborczym”
Każdej kampanii wyborczej towarzyszą gorące spory polityczne, które często znajdują swój finał w sądzie. Przepisy prawa wyborczego przewidują w związku z tym szczególny tryb sądowego dochodzenia roszczenia związanych z nieprawdziwymi informacjami pojawiającymi się w toku kampanii wyborczej. Zgodnie z art. 72 Ordynacji wyborczej, jeżeli rozpowszechniane, w tym również w prasie, w rozumieniu prawa prasowego, materiały wyborcze, a w szczególności plakaty, ulotki, hasła i wypowiedzi lub inne formy prowadzonej w okresie kampanii wyborczej agitacji zawierają informacje nieprawdziwe, kandydat na radnego lub pełnomocnik wyborczy zainteresowanego komitetu wyborczego ma prawo wnieść do sądu okręgowego wniosek o wydanie orzeczenia:
1) zakazu rozpowszechniania takich informacji;
2) przepadku materiałów wyborczych zawierających takie informacje;
3) nakazania sprostowania takich informacji;
4) nakazania publikacji odpowiedzi na stwierdzenia naruszające dobra osobiste;
5) nakazania przeproszenia osoby, której dobra osobiste zostały naruszone;
6) nakazania uczestnikowi postępowania wpłacenia kwoty do 10 000 złotych na rzecz instytucji charytatywnej.
Sąd Okręgowy rozpoznaje wniosek w ciągu 24 godzin w postępowaniu nieprocesowym.

Finansowanie kampanii wyborczej
Ustawy wyborcze zobowiązują do powołania specjalnej osoby odpowiedzialnej za finanse komitetów wyborczych - pełnomocnika finansowego komitetu.
Komitet wyborczy może pozyskiwać i wydatkować środki jedynie na cele związane z wyborami.
Dopuszczalne źródła finansowania są różne - w zależności od tego, który podmiot tworzy komitet. Środki finansowe przekazywane komitetowi wyborczemu partii politycznej mogą pochodzić wyłącznie z funduszu wyborczego tej partii, tworzonego na podstawie przepisów ustawy o partiach politycznych. Z kolei środki finansowe komitetu wyborczego organizacji i komitetu wyborczego wyborców mogą pochodzić wyłącznie z wpłat obywateli polskich mających miejsce stałego zamieszkania na terenie Rzeczypospolitej Polskiej oraz kredytów bankowych zaciąganych na cele związane z wyborami. Łączna suma wpłat od osoby fizycznej na rzecz komitetu wyborczego nie może przekraczać 15-krotności minimalnego wynagrodzenia za pracę, ustalanego na podstawie odrębnych przepisów, obowiązującego w dniu poprzedzającym dzień ogłoszenia rozporządzenia o zarządzeniu wyborów. W przypadku gdy łączna suma wpłat od osoby fizycznej na rzecz komitetu wyborczego przekroczy 15-krotność minimalnego wynagrodzenia za pracę, wówczas nadwyżka sumy ponad dopuszczalny limit podlega przepadkowi na rzecz Skarbu Państwa. Co niezwykle istotne, zabronione jest przeprowadzanie przez komitet wyborczy zbiórek publicznych.
W celu zapewnienia przejrzystości rozliczeń, Ordynacja wyborcza przyjmuje następujące zasady:
a) wszystkim komitetom wyborczym nie wolno przyjmować wartości niepieniężnych, z wyjątkiem nieodpłatnych usług polegających na rozpowszechnianiu plakatów i ulotek wyborczych przez osoby fizyczne;
b) środki finansowe komitetu wyborczego powinny być gromadzone wyłącznie na jednym rachunku bankowym;
c) środki finansowe mogą być wpłacane na rzecz komitetu wyborczego jedynie czekiem rozrachunkowym, przelewem lub kartą płatniczą.

Limity wydatków na kampanię wyborczą
Ordynacja wyborcza precyzuje nie tylko zasady pozyskiwania środków na kampanie, ale również limity wydatków, które mogą być ponoszone przez komitety wyborcze. W wyborach do rad gmin, powiatów i sejmików województw, limit wydatków ustala się mnożąc ustawowo określoną kwotę przypadającą na jeden mandat radnego przez liczbę mandatów przypadających na okręg lub okręgi, w których komitet wyborczy zarejestrował kandydatów.
Kwota przypadająca na jeden mandat radnego nie jest jednolita. Różni się w odniesieniu do każdej rady i wynosi:
1) w wyborach do rady gminy w gminach do 20 000 mieszkańców - 750 zł;
2) w wyborach do rady gminy w gminach powyżej 20 000 mieszkańców oraz w wyborach do rad dzielnic miasta stołecznego Warszawy - 1 000 zł;
3) w wyborach do rady powiatu - 2 000 zł;
4) w wyborach do rady miasta w miastach na prawach powiatu - 3 000 zł;
5) w wyborach do sejmiku województwa - 5 000 zł.
W wyborach bezpośrednich na wójta (burmistrza, prezydenta miasta) również obowiązuje limit wydatków, obliczany jednak na szczególnych zasadach. Otóż, limit wydatków związanych z prowadzeniem kampanii wyborczej kandydata na wójta w gminach do 500 000 mieszkańców ustala się mnożąc liczbę mieszkańców danej gminy przez kwotę 50 groszy, a w gminach powyżej 500 000 mieszkańców mnożąc pierwsze 500 000 mieszkańców przez kwotę 50 groszy, a nadwyżkę ponad 500 000 mieszkańców przez kwotę 25 groszy.
W przypadku uzyskania nadwyżki pozyskanych środków na cele kampanii wyborczej nad poniesionymi wydatkami komitet wyborczy partii politycznej przekazuje ją na fundusz wyborczy tej partii.

Sprawozdawczość finansowa komitetów wyborczych
Podstawowym obowiązkiem pełnomocnika finansowego już po zakończeniu kampanii wyborczej jest złożenie sprawozdania finansowego. Składa się je w terminie 3 miesięcy od dnia wyborów organowi, któremu komitet złożył zawiadomienie o utworzeniu komitetu (komisarz wyborczy albo PKW).
Sprawozdanie finansowe komitetu wyborczego zawiera dane o przychodach, wydatkach i zobowiązaniach finansowych komitetu. Powinno także zawierać informacje o uzyskanych kredytach bankowych i warunkach ich uzyskania oraz imienny wykaz wpłat od osób fizycznych.
oprac. Grażyna Kaim

Przełom nr 23 (942) 9.06.2010