Alfabet polityczno-wyborczy

Czym jest aktywność polityczna, czynne i bierne prawo wyborcze a może zasada niełączenia stanowisk lub symetryzm? Przygotowaliśmy dla Was mały polityczno-wyborczy słownik. Zapraszamy do lektury.

Aktywność polityczna. Ogół zachowań człowieka mających wpływ na kształtowanie decyzji politycznych i ich rezultaty. Może być legalna lub nielegalna. Możemy oddziaływać na politykę w pojedynkę lub w grupie. Aktywność ta przejawia się w działaniu w partiach politycznych, uczestniczeniu w wiecach, marszach, protestach itp., ale także w wyborach czy referendach.

Bierne prawo wyborcze. To prawo do kandydowania. Aby w Polsce zostać posłem, trzeba mieć co najmniej 21 lat, a senatorem 30.

Czynne prawo wyborcze. To prawo zapewniające obywatelom możliwość głosowania we wszelkiego typu wyborach oraz prawo udziału w referendum.

Demokracja. To system sprawowania rządów, typ ustroju państwa, zakładający udział obywateli w sprawowaniu władzy.

Exit poll. Terminem tym określa się pierwsze przybliżone, ale wciąż sondażowe, wyniki wyborów tuż po zamknięciu lokali wyborczych. Powstają na podstawie odpowiedzi udzielonych przez wyborców wychodzących z lokali wyborczych, których ankieterzy pytają na kogo głosowali.

Frekwencja. To liczba osób, które wzięły udział w wyborach w stosunku do tych, które miały prawo w nich uczestniczyć. Najczęściej wyrażana jest w procentach. Mówiąc o tych, którzy wzięli udział mamy na myśli nie tych, którzy przyszli do lokalu wyborczego, ale tych, którzy oddali głos.

Głosowanie. W wyborach musi być tajne. To oznacza, że znana jest jedynie liczba głosów, lecz nie jest możliwe ustalenie, kto głosował i w jaki sposób. Dlatego delegacja Rady Europy zgłosiła zastrzeżenia do zbliżającego się w Polsce referendum. "Zobowiązanie wyborców do jawnej odmowy wzięcia karty do głosowania w referendum można uznać za zagrożenie zasady tajności głosowania dla tych, którzy chcą wziąć udział tylko w jednym bądź dwóch z trzech głosowań" - czytamy we wnioskach europejskich parlamentarzystów. Tajność, to też jedna z ważniejszych przeszkód na drodze wprowadzenia głosowania elektronicznego w Polsce. Kluczowym pytaniem jest w tej kwestii to, jak udowodnić, że wynik wyborów odzwierciedla prawidłową sumę głosów osób uprawnionych do ich oddania przy zachowaniu jednej z podstawowych zasad wolnych wyborów - tajności.

Hasło wyborcze. Jest swego rodzaju syntezą kampanii wyborczej. Powinno być proste, czytelne. Nie powinno być dłuższe niż cztery wyrazy, by łatwo zapadało w pamięć.

Immunitet. Jak się przyjmuje, ów przywilej jest jedną z ważniejszych gwarancji nieskrępowanego, niezależnego wykonywania funkcji. Immunitet parlamentarny znany jest od średniowiecza. Przysługuje posłom i senatorom. Jest przywilejem wyłączającym odpowiedzialność sądową parlamentarzystów dopóki go posiadają.

Jawność finansowania kampanii wyborczej. Jest nakazana prawem. Wydatki na kampanie ponoszą komitety wyborcze. Pieniądze komitetu wyborczego partii politycznej mogą pochodzić wyłącznie z funduszu wyborczego tej partii. Krótko mówiąc, z konkretnego jednego konta, na którym znajdują się pieniądze przeznaczone na kampanię wyborczą. Można z nich zacząć korzystać dopiero, gdy prezydent zarządzi wybory. Kampania referendalna finansowana jest z budżetu państwa.

Kodeks wyborczy. To ustawa regulująca prawo wyborcze w Polsce. Zawiera przepisy dotyczące przeprowadzania wyborów parlamentarnych, wyborów prezydenckich, wyborów samorządowych i wyborów do Parlamentu Europejskiego.

Lista wyborcza. Zawiera hierarchicznie ułożone nazwiska kandydatów komitetu wyborczego w okręgu wyborczym. W Polsce mamy listy typu otwartego. O kolejności otrzymywania mandatów decyduje liczba zdobytych głosów. Jeśli więc w okręgu wyborczym partia A uzyskała pięć mandatów, to pierwszeństwo ich uzyskania mają kandydaci, którzy osiągnęli 5 najlepszych wyników na liście.

Mandat, to pełnomocnictwo prawne posła czy senatora uzyskane wskutek wyborów do reprezentowania wyborców. Objęcie mandatu przedstawicielskiego następuje po złożeniu ślubowania, którego rotę określa Konstytucja RP. Odmowa złożenia ślubowania oznacza zrzeczenie się mandatu.

Niełączenie stanowisk. To zasada, która ma gwarantować niezależne wykonywanie mandatu poselskiego. Polega na zakazie łączenia mandatu parlamentarnego z funkcjami, urzędami, stanowiskami państwowymi. Obejmuje on również podejmowanie i wykonywanie określonych rodzajów działalności gospodarczej lub zawodowej, np. we Francji nie można jednocześnie sprawować funkcji posła i ministra. W Polsce nie można łączyć roli posła np. z funkcjami prezesów NBP, NIK, Rzecznika Praw Obywatelskich. Zakaz ten nie dotyczy członków Rady Ministrów i sekretarzy stanu w administracji rządowej.

Okręg wyborczy. To określone terytorium państwa wydzielone na potrzeby wyborów. W Polsce podczas wyborów do sejmu okręgów jest 41. Wybiera się w nich od 7 do 20 posłów. W wyborach do senatu od 2011 r. okręgów jest 100. Są jednomandatowe, czyli takie w których można wybrać tylko jednego senatora.

Próg wyborczy. W Polsce wynosi on 5% dla partii, 8% dla koalicji. Co to znaczy? W podziale mandatów w okręgach wyborczych uwzględnia się wyłącznie listy kandydatów na posłów tych komitetów wyborczych, których listy otrzymały co najmniej 5% ważnie oddanych głosów w skali kraju. Listy kandydatów na posłów koalicyjnych komitetów wyborczych uwzględnia się w podziale mandatów w okręgach wyborczych, jeżeli ich listy otrzymały co najmniej 8% ważnie oddanych głosów w skali kraju.

Referendum. Stanowi jedną z podstawowych i najbardziej rozpowszechnionych form demokracji bezpośredniej. Umożliwia obywatelom podjęcie wiążącej decyzji w sprawach ważnych z punktu widzenia państwa lub części jego terytorium, na którym jest organizowane. W referendum decydowaliśmy np. o przystąpieniu do Unii Europejskiej. Z kolei mieszkańcy Chrzanowa w 2015 roku zdecydowali w referendum o odwołaniu burmistrza.

Symetryzm (symetrysta). Postawa, która zakłada, że każdemu negatywnemu zjawisku zawinionemu przez dany obóz polityczny należy przeciwstawiać analogiczne negatywne zjawisko zawinione przez jego przeciwników albo poprzedników (jak w relacji PO-PiS).

Trybunał Konstytucyjny. Jego zadaniem jest weryfikacja i kontrola zgodności stanowionego prawa z konstytucją. Dlatego bardzo ważne jest zapewnienie apolityczności jego członków oraz zagwarantowanie ich kadencyjności w oderwaniu od kadencji innych organów, które biorą udział w procesie wyboru składu Trybunału.

Urna wyborcza. To zamykany, przezroczysty pojemnik, z otworem w górnej części, przez który można wrzucać karty do głosowania.

Wybory do Sejmu. Są powszechne, równe, bezpośrednie i proporcjonalne oraz odbywają się w głosowaniu tajnym - tak stanowi przepis Konstytucji. Proporcjonalność wyborów oznacza, że co do zasady liczba mandatów, jakie w wyniku wyborów otrzymuje dany komitet wyborczy (partia polityczna) powinna być proporcjonalna do liczby głosów, jakie w skali kraju padły na listy wyborcze tego komitetu (partii). Konkretne mechanizmy, które mają urzeczywistniać tę zasadę prawa wyborcze ustanawiają przepisy Kodeksu wyborczego.

VIP. Oznacza bardzo ważną osobę, cieszącą się np. autorytetem i prestiżem. VIP to ktoś, kto ma szerokie wpływy.

Zgromadzenie Narodowe. To organ konstytucyjny, który współtworzą sejm i senat. Obradującym razem izbom przewodniczy marszałek sejmu lub senatu. ZN odbiera przysięgę od prezydenta RP, może go też uznać za trwale niezdolnego do pełnienia funkcji lub postawić w stan oskarżenia w związku z naruszeniem konstytucji lub ustawy.

__________________________________________________________________________________________

Przeczytaj również:

Jak Prawo i Sprawiedliwość zastąpiło  
w powiecie chrzanowskim Lewicę

 

 

 

Głosuję, bo mam głos
i chcę mieć wpływ na swoje życie