Gdzie są Niemcy?

Starannie kiedyś celebrowane obchody rocznicy wyzwolenia Chrzanowa i okolic przez Armię Czerwoną obecnie gromadzą najwyżej kilka osób. Często jednak przy okazji kolejnych jubileuszy toczą się dyskusje na temat losu poległych żołnierzy obu walczących armii.

Starannie kiedyś celebrowane obchody rocznicy wyzwolenia Chrzanowa i okolic przez Armię Czerwoną obecnie gromadzą najwyżej kilka osób. Często jednak przy okazji kolejnych jubileuszy toczą się dyskusje na temat losu poległych żołnierzy obu walczących armii.

W czasie kilkudniowych walk na ziemi chrzanowskiej zginęło ponad 1.800 żołnierzy sowieckich. Straty niemieckie mogły być nieco mniejsze.

Nowe informacje na ten temat pojawiają się w wydawanych monografiach miejscowości ziemi chrzanowskiej i pozycjach o charakterze wspomnieniowym. W opracowanym i wydanym w ubiegłym roku przez Andrzeja Kostkę i Jolantę Piskorz zbiorze wspomnień ,,Trzebińskie historie" zanotowanych zostało kilka relacji dotyczących losu poległych żołnierzy. Są m.in. informacje o zbiorowej mogile Niemców przy trzebińskim cmentarzu obok kościoła Piotra i Pawła. Według relacji ich ciała w kilka lat po wojnie ekshumowano i gdzieś przewieziono. W Młoszowej, na granicy z Trzebinią, niemieckich żołnierzy pochowano w istniejącym zapadlisku. Tam, podobnie jak w niektórych innych miejscowościach, zbieraniem zwłok Niemców i ich chowaniem zajmowali się schwytani volksdeutsche. Niemcy, którzy zginęli w czasie styczniowych walk w Sierszy pochowani zostali w wykopach stanowiących fragment umocnień polowych w rejonie Misiur. Obecnie teren ten jest porośnięty lasem. Mężczyzna, którego zmuszono do zwożenia zwłok żołnierzy niemieckich do zbiorowej mogiły popełnił samobójstwo.

Franciszek Ciura w monografii Kwaczały wspomina o mogile 20 poległych żołnierzy niemieckich na Kamionce Dużej. Ślady tego pochówku się nie zachowały. Wielu Niemców zginęło w walkach o Babice. I tam także miały powstać zbiorowe groby. We wspomnieniach pojawiają się często również informacje o pojedynczych żołnierzach pochowanych w miejscach, w których zginęli.

W ostatnich latach podjęto tylko jedną próbę ekshumacji ciał żołnierzy niemieckich pochowanych w Chrzanowie. Na terenie miasta takich zbiorowych pochówków było więcej. Oprócz grobu w Kościelcu Niemcy byli pochowani prawdopodobnie także w okolicy cmentarza, w rejonie ulicy Wodzińskiej i w rejonie rozwidlenia drogi z Chrzanowa do Bolęcina i Płazy. Według informacji mieszkańców dzielnicy Kościelec, na położonym pod lasem terenie służącym kiedyś jako pastwisko zaraz po zakończeniu działań wojennych powstała zbiorowa mogiła. W kronice tamtejszej parafii zapisano, że na okolicznych polach zginęło 132 żołnierzy niemieckich.

Na podstawie znalezionych przy zwłokach nieśmiertelników i dokumentów stwierdzono, że byli to często żołnierze jednostek szkolnych i tyłowych, m.in. 408. batalionu zapasowego z Wiednia, batalionu budowlanego, batalionu zapasowego z 2. pułku piechoty. Na Przegonie, w miejscu gdzie miał być zbiorowy grób sondażowy wykop zrobiła firma działająca na zlecenie Fundacji Pamięć i Związku Opieki nad grobami Wojennymi z Kassel. Prochów żołnierzy nie odnaleziono ale sprawdzony został tylko mały fragment terenu, gdzie miała się znajdować mogiła.

Prowadzone latem 2004 roku poszukiwania były jak do tej pory ostatnimi i najprawdopodobniej wojenne tajemnice pozostaną już na zawsze nierozwiązane.
(l)

Przełom nr 4 (872) 28.01.2009