18 lutego przypada 79. rocznica likwidacji chrzanowskiego getta. W mieście planowane są obchody tej rocznicy. Przypominamy jego historię.
Z końcem pierwszej połowy 1940 roku przesiedlono do Chrzanowa około 4,5 tys. Żydów z Górnego Śląska i Podbeskidzia, a niespełna rok później z Oświęcimia.We wrześniu 1941 roku Niemcy wprowadzili dla tej społeczności zakaz opuszczania, bez zezwolenia policji, zamieszkiwanej gminy. W tym samym roku wskazano też Żydom miejsca, w których nie mają prawa się poruszać. Była to m.in. al. Henryka. Ostatecznie - niemiecki okupant utworzył w listopadzie chrzanowskie getto, między ulicami: Berka Joselewicza, Świętokrzyską, 29 Listopada, Krakowską, Garncarską, Luszowską, Balińską i Sienkiewicza. Mur nie powstał, ale granica była. Obowiązywał zakaz wstępu do innej części miasta.
Do miasta wciąż zwożono Żydów z okolicznych miast i miasteczek. Ludzi przybywało lawinowo, a warunki mieszkaniowe i sanitarne, zresztą już fatalne, pogarszały się z dnia na dzień. Jednocześnie Niemcy organizowali wywózki na roboty do Rzeszy.
Ci, którzy zostali w Chrzanowie, nie mieli tyle szczęścia. 29 kwietnia 1942 r., na placu Krzyskim doszło do publicznej egzekucji sześciu chrzanowskich Żydów i jednego olkuskiego, za rzekome nielegalne posiadanie żywności. Nielegalne, bo jak relacjonuje Charlotte Kluger, wnuczka Adolfa Mehla z Chełmka - "Getto było zamknięte i pod karą śmierci nie wolno było wprowadzać żywności...".
30 maja 1942 roku rozpoczęła się likwidacja getta. Selekcja trwała sześć dni. Na roboty i do Auschwitz wywieziono około 3 tys. ludzi. 18 lutego 1943 roku nastąpiła jego ostateczna likwidacja.
Choć zdaniem dr Aleksandry Namysło, specjalistki od historii zagłady Żydów na terenach Polski, za symboliczny koniec Żydów w Chrzanowie można uznać ogłoszenie burmistrza Chrzanowa z 9 marca 1943 roku, wzywające wszystkich, którzy oddali do reperacji firmom żydowskim różne przedmioty do ich odbioru w urzędzie policyjnym.
Wojnę przetrwało około 10 proc. chrzanowskich Żydów. Były to głównie osoby wywiezione do obozów pracy. Po wojnie opuściły Polskę. Wśród nich był Alter Wiener. Wyjechał do Palestyny a stamtąd do USA. Nim jednak ruszył w świat, przyjechał do Chrzanowa. Odkrył, że 123 jego krewnych nie żyje. Wojnę przeżyło tylko pięciu kuzynów.
W USA Alter dożył 92 lat. Napisał książkę, wygłaszał prelekcje w szkołach i na uczelniach. Cały czas powtarzał: "Oceniaj każdego na podstawie jego osobowości, a nie koloru włosów, oczu czy skóry" .
W grudniu 2018 r. do Chrzanowa dotarła wiadomość o jego tragicznej śmierci. Zginął w amerykańskim mieście Oregon, pod kołami samochodu.
Program obchodów
* 18.02.2022 - godz. 12:00 - Spotkanie przy Tablicy Pamięci przy MOKSiR w miejscu Synagogi Wielkiej, dawny plac Estery w Chrzanowie.
* 19.02.2022, godz. 17:00 - wykład dr Marka Tuszewickiego pt. "Wierzba w kulturze żydowskiej i na pograniczu kultur". Wykład w ramach projektu "Wierzba Estery", MOKSiR Auditorium, ul. Broniewskiego 4.
* 20.02.2022, godz. 14:00-16:00 - Zbieranie indywidualnych historii do projektu "Wierzba Estery", budynek główny Muzeum, ul. Mickiewicza 13.
Antoninka19:20, 07.02.2022
Pochód otwiera policja żydowska, doskonałe, wręcz nieocenione narzędzie w rękach nazistów.
Promil_pl20:01, 07.02.2022
@ Antoninka możesz rozwinąć wątek?
Sławianin04:09, 08.02.2022
Jüdischer Ordnungsdienst, dosł. Żydowska Służba Porządkowa na czele. Bardzo pouczajace zdjecie tylko je trzeba dobrze opisac.
hotin06:40, 08.02.2022
Zaraz znikną te posty antysemickie,jak pan nadredachtor to przeczyta.Ale co prawda,to prawda.
AlojzyKleks06:54, 08.02.2022
W Chrzanowie nie brakowało również volksdeutschów, którzy usługiwali Niemcom, donosili o wszystkim i ochoczo pomagali w gnębieniu miejscowej ludności
jdowbecki08:08, 08.02.2022
Żydzi, żydom zgotowali ten los! A ten kapo z getta który kroczy na czele zapomniał zabrać ze sobą bykowca? Po wojnie wielu żydów obsadziło wysokie stanowiska we władzach polskich i tymi ociekającymi żydowską krwią rękami, zaczęli mordować polskich patriotów. ''Jak czytam nazwiska żydowskich sędziów, prokuratorów czy ubeków, którzy mordowali Polaków w czasach stalinowskich, to myślę, czy ja mam prawo krytykować Polaków szmalcowników, skoro żydzi tak zachowywali się wobec nich'' powiedział kiedyś Szewach Weiss!!!
Stary Komuch08:54, 08.02.2022
Żydzi zawsze byli cwani, jak nie pomagali gestapo swoich dręczyć, to potem w szeregach NKWD i UB byli przodownikami w dręczeniu Polaków, nie wiem co tu jest do świętowania? Ile jeszcze Polska będzie klęczeć przed Izraelem? Biedni Żydzi, bo pan Hitler ich gnębił i mordował, a teraz co oni robią z Palestyńczykami?
Adaś Niezgódka10:50, 08.02.2022
Szechter Michnik będzie zadowolony.
Adaś Niezgódka10:50, 08.02.2022
Szechter Michnik będzie zadowolony.
Makariusz11:07, 08.02.2022
Bardzo trafne słowa i spostrzeżenia tu padają. Pytanie kiedy Polska to zrozumie i przestanie pozwalać aby Żyd ją poniewierał?
jdowbecki12:07, 08.02.2022
@ stary komuch, ''nie wiem co tu jest do świętowania?'', potomkowie tych których widzimy na zdjęciu, mają prawo do świętowania i niech się gromadzą koło tej tablicy po byłej synagodze i odmówią modlitwy za tych swoich krewnych zamordowanych w obozach, tylko nie powinni w tym partycypować władze!!!
stary zgred15:11, 08.02.2022
Gdyby Chrzanów był w Generalnej Guberni, to na czele i po bokach kolumny szłaby polska policja porządkowa, umundurowana i uzbrojona. Od od koloru mundurów zwana pieszczotliwie "granatową". Kolor mundurów i krój taki jak w przedwojennej Policji Państwowej, bardzo podobny .do tego niedawno wprowadzonego w miejsce tego wstrętnego, peerelowskiego niebieskiego. Tylko dlatego nie szła, bo Chrzanów nie leżał w GG tylko leżał na terenach wcielonych do Rzeszy i tu granatowych nie było. Volkslistę za to podpisało całkiem sporo mieszkańców powiatu. Ich dzieci, jeżeli były w wieku poborowym, powoływano do niemieckich formacji mundurowych, wojskowych i policyjnych. O ich dezercjach niewiele słychać. Po likwidacji gett policja żydowska szła do gazu. Polska nie.
Antoninka15:42, 08.02.2022
@stary zgred - i tutaj się z Tobą nie zgodzę, na terenie getta działała wyłącznie policja żydowska, nigdy granatowa.
jdowbecki15:49, 08.02.2022
Zgredzie, ''po likwidacji gett policja żydowska szła do gazu'', to skąd ich się wzięło tak dużo w powojennych rządach w Polsce, skoro szlify zdobywali, ćwicząc na swoich rodakach???
stary zgred16:10, 08.02.2022
Zdjęcie jest spoza terenu getta. "Granatowi" nie działali na terenie gett, ale je obstawiali. W konwojowaniu do transportów też brali udział. Działali w GG. Na terenach włączonych do Rzeszy, jak Chrzanów, nie. "jdowbecki"; ilu? Co to znaczy "dużo"?
Moravetz10:14, 09.02.2022
@Stary Komuch & jdowbecki. Piszecie o świętowaniu. 18 lutego likwidację Getta się upamiętnia.
24.04.2025
WIELOLETNIE doświadczenie, kompleksowe wykonanie i...
22.04.2025
DREWNO opałowe, kominkowe, zrębki, Tel. 572-632-99...
22.04.2025
WYCINKA drzew, zrębkowanie, mulczowanie, Tel. 572-...
Lepszej komunikacji na razie nie będzie
Od 2016r nic w regulaminie ulg się nie zmieniło. Świat idzie do przodu, Chrzanów stoi w miejscu.
St. umiarkowany
10:47, 2025-05-15
Lepszej komunikacji na razie nie będzie
Dyszy, czy to.prawda że zanim przytuliłeś stolec prezesa byłeś szefem mafii busiarskiej? Czy zatem wssystko co robileś , robileś w interesie busiarzy zamiast związku? Powinieneś być wywalony na zbity pysk.
Tak dla Polski
10:35, 2025-05-15
Lepszej komunikacji na razie nie będzie
Jak za naszego pseudo rządu - walnąć hasło co zrobimy i do szuflady. Żenada
Gieksik
09:49, 2025-05-15
W niedzielę wybory prezydenckie. Na kogo zagłosujecie?
Ja na alfonsa
Jola
09:46, 2025-05-15