Nie zażywajmy antybiotyków na wszelki wypadek

Z ARCHIWUM TYGODNIKA „PRZEŁOM". Najważniejszym elementem racjonalnej antybiotykoterapii jest potwierdzenie, czy mamy do czynienia z infekcją bakteryjną czy wirusową. Bo w tym drugim przypadku antybiotyki nie działają – tłumaczy farmaceutka Magdalena Furtak.

Ludzki organizm zawiera mikrobiom. Składają się z około 39 bilionów komórek. To tyle, ile mamy własnych komórek. Mikrobiom to bakterie, zarówno te pożyteczne, jak i chorobotwórcze. Byśmy byli zdrowi, te mikroorganizmy muszą pozostawać w równowadze. Wspierają trawienie i regulują układ odpornościowy oraz mają wpływ na mózg. A to dlatego, że to w jelitach odbywa się proces produkcji serotoniny i innych neuroprzekaźników, determinujących nasz nastrój i funkcjonowanie układu nerwowego.

Pierwsza była penicylina
Antybiotyki to substancje, które zabijają bakterie lub hamują ich wzrost i podziały. Odkrycie pierwszego antybiotyku (penicyliny) zostało dokonane w 1928 roku przez Alexandra Fleminga. Zauważył, że przypadkowe zanieczyszczenie podłoża bakteriologicznego pleśnią Penicillium notatum powstrzymuje wzrost hodowli gronkowca złocistego.

- Niektóre antybiotyki są naturalne, inne syntetyczne. Cały czas rozwój medycyny dąży do tego, by syntetyzować ich nowe rodzaje. A to dlatego, że te stare przestają działać. Bakterie, na które powinny działać, zyskują geny odporności. W XXI wieku wprowadzonych zostało kilka nowych antybiotyków. Wprowadzenie jednego nowego leku do obrotu jest długotrwałym procesem i kosztuje około miliarda dolarów. Nastąpił w ostatnim czasie także poważny zwrot ku tym starym, nie stosowanym przez kilkadziesiąt lat – podkreśla Magdalena Furtak, magister farmacji z apteki działającej w chrzanowskim szpitalu. Wygłosiła prelekcję na podsumowanie projektu "Antybiotykom NIE!", realizowanego w I LO w Chrzanowie.

Oporność na antybiotyki może być naturalna albo nabyta.

Kiedy podanie antybiotyku jest wskazane? Najczęściej to pytanie pada w sytuacji, gdy mamy ból gardła, gorączkę i ogólnie objawy przeziębienia.

- Bardzo często w aptece spotykamy się z tym, że przychodzą pacjenci, którzy bardzo chcieliby antybiotyk, ponieważ mają zielony albo żółty katar. Tymczasem taki objaw nie jest dowodem na to, że jest to infekcja bakteryjna. Dlatego najważniejszym elementem racjonalnej antybiotykoterapii jest potwierdzenie, czy mamy do czynienia z infekcją bakteryjną czy wirusową. Bo w tym drugim przypadku antybiotyki nie działają – tłumaczy Magdalena Furtak.

Dodaje, że w praktyce najczęściej dochodzi do infekcji wirusowej. Zwłaszcza w populacji osób starszych. W razie wątpliwości lekarz może wykonać szybki test. Gdy jest niedostępny, w grę wchodzi także zlecenie posiewu wymazu z gardła. W praktyce – w przypadku anginy za infekcję przebiegającą bez kataru najczęściej odpowiadają bakterie, a jeśli on się pojawia, wtedy mamy do czynienia z wirusami.

- Statystycznie za 90 procent infekcji gardła odpowiadają jednak wirusy – zaznacza farmaceutka.

Gdy lekarz ma potwierdzenie albo poważne przesłanki, że to jednak bakterie stoją za procesem chorobowym, przepisuje odpowiedni antybiotyk. Jeden z nich mają szerokie spektrum działania, inne wąskie.

Pilnujmy wskazań lekarza
Jak z głową zażywać antybiotyki?

Jeśli lek mamy stosować trzy razy dziennie, musimy go zażywać co osiem godzin. Nie możemy sobie wybrać dowolnych godzin rano, po południu i wieczorem. Chodzi o to, by utrzymywane było terapeutyczne stężenie antybiotyku, co warunkuje skuteczność kuracji.

- Są antybiotyki, które powinniśmy brać na czczo. A to oznacza godzinę przed albo dwie godziny po jedzeniu. Inne lepiej się wchłaniają, gdy zażywamy je podczas posiłku. Ważne, by przeczytać ulotkę lub dopytać o to lekarza, bo to jest ważne – przekonuje Magdalena Furtak.

Wiele osób zastanawia się, czy może antybiotyk popić mlekiem z miodem. Są antybiotyki, które wtedy nie będą się miały szansy wchłonąć. Dlatego dietetycy, lekarze i farmaceuci radzą, by nie stosować ich razem z wapniem, magnezem ani żelazem (a mleko jest bogatym źródłem wapnia, więc lepiej nim nie popijać, tylko wodą). Musi minąć przynajmniej cztery godziny między zażyciem na przykład preparatu z magnezem i antybiotyku.

Ostatnie zalecenie są takie, by nie przedłużać antybiotykoterapii. Kiedyś kuracje trwały od 7 do 15 dni. Teraz sugerowane są takie od 5 do 7 dni.

Najważniejsza profilaktyka
Wiele osób ma w domowych apteczkach antybiotyki po poprzednich kuracjach. Pojawia się pokusa zaordynowania ich sobie samemu, bez wizyty u lekarza. Na zasadzie: skoro kiedyś zadziałały, to może i teraz też...

- Z badań wynika, że aż 57 procent pacjentów kilka razy sięgnęło po antybiotyk na tak zwany wszelki wypadek, czyli bez potwierdzenia infekcji bakteryjnej. To niewłaściwe i nieracjonalne działanie – zaznacza farmaceutka.

Przypomina o profilaktyce infekcji. A jest nią dbanie o właściwą dietę i nawodnienie oraz utrzymywanie higieny osobistej, unikanie kontaktu z chorymi, odpowiedni ubiór, regularne badania oraz utrzymywanie zdrowego stylu życia.

Pacjenci muszą także pamiętać, że antybiotyki o podobnym składzie występują pod różnymi nazwami. Może więc dochodzić do sytuacji, że różni lekarze przepiszą nam podobny antybiotyk, choć o różnej nazwie. W krótkim czasie jest to niewskazane.

Aby odbudować zniszczoną przez antybiotyk fizjologiczną florę bakteryjną, w trakcie, a szczególnie po zakończeniu kuracji antybiotykami musimy pamiętać o stosowaniu probiotyków.

Archiwum Przełomu nr 50/2024