Géant, Auchan, Carrefour, Leroy Merlin. Jak to wymawiać?

Polszczyzna łatwizna (110)

Polszczyzna łatwizna (110)

Niebawem minie sto lat od chwili, gdy w amerykańskich sklepach pozwolono klientom samodzielnie chodzić między półkami i wybierać towar. Było to w 1912 r. Po czterech latach pod Chicago uruchomiono pierwsze centrum handlowe Market Square, a w 1917 r. działało już w USA blisko trzy tysiące samoobsługowych placówek sieci Piggly Wiggly.
Ale słowo hipermarket na oznaczenie sklepu o wielkiej powierzchni (gr. typer, łac. hiper- `nad, ponad` + market `duży, wielobranżowy sklep`) pojawiło się sporo lat później, dopiero pod koniec lat 60., i to w Europie. Nazwę wymyślił Francuz Jacques Pictet kilka lat po uruchomieniu pierwszego na Starym Kontynencie takiego miejsca do handlu pod Brukselą.
Dziś w Polsce mamy zatrzęsienie supermarketów i hipermarketów, czyli `dużych, wielkopowierzchniowych, wielobranżowych sklepów samoobsługowych`. Warto wiedzieć, że supermarket (super- + -market) tym się różni od hipermarketu (hiper- + - market), iż ten pierwszy ma zwykle powierzchnię nieprzekraczającą 2,5 tys. mkw., drugi natomiast jest o wiele większy (ma 8-10 tys. mkw.).
Inna różnica to ta, że w supermarketach sprzedaje się głównie żywność i podstawowe środki codziennego użytku, takie jak kosmetyki, środki czyszczące itp., a udział artykułów przemysłowych bywa niewielki, w hipermarketach natomiast również artykuły spożywcze, ale dominują stoiska tekstylne, gospodarstwa domowego, ze sprzętem RTV, AGD i komputerowym, meblarskie, ogrodnicze itp.
Supermarkety i hipermarkety noszą zwykle nazwy obcojęzyczne i przez to są nagminnie przez Polaków przekręcane, gdyż nie wszyscy wiedzą, jak się je wymawia, a także zapisuje i odmienia. Przyjrzyjmy się kilku: Géant, Auchan, Carrefour, Leroy Merlin.
Géant to słowo francuskie (znaczy `olbrzym, kolos, gigant`), które wymawia się (starannie) z lekką nosowością i akcentem na ostatniej sylabie jako [żeă]. Dopuszcza się (potocznie) wymowę [żăn].
Jak widać, końcowe t pozostaje nieme, ale wyłącznie w mianowniku. Kiedy całą nazwę deklinujemy, głoska ta wchodzi do artykulacji, a w miejscowniku wymienia się na miękkie ć` (zapisywane jako ci-).
Dlatego zawsze należy starannie mówić: Idę do Géanta [wym. żeanta], a nie: [do żeana] albo [żeanu]; Byłem w Géancie [wym. w żeancie], a nie: [w żeanie], albo mniej starannie: Idę do Géanta [wym. żanta], a nie: [żana]; Byłem w Géancie [wym. w żancie], a nie: [w żanie].
Auchan również jest wyrazem francuskim, lecz nieco sztucznie utworzonym przez twórcę tej sieci sklepów Gerarda Mullieza, który w peryferyjnej dzielnicy miasta Lilles Hauts Champs (dosłownie `wysokie łąki`) otworzył pierwszy swój market (logo z zielonym ptaszkiem nie ma nic wspólnego z nazwą).
Hauts Champs wymawia się jako [o sza], a zatem tak samo nazwę Auchan (au- z członu Hauts, -chan z Champs, jedynie m przeszło w n): [osza] lub [oszo], z lekką nosowością i akcentem na ostatniej zgłosce.
W przeciwieństwie do Géant, nazwa Auchan jest nieodmienna. Mówimy i piszemy: Idę na zakupy do Auchan [osza], a nie: Auchanu a. Auchana [wym. oszanu, oszana]); Zrobiłem zakupy w Auchan [osza], a nie: w Auchanie [wym. oszanie]).
Warto wiedzieć, że również w wypadku nazwy Carrefour mamy do czynienia ze słowem francuskim. Dosłownie znaczy ono `skrzyżowanie`, bo pierwszy hipermarket we Francji usytuowano w pobliżu skrzyżowania, przecięcia się pięciu dróg.
Carrefour trzeba starannie wymawiać jako [karfur], z przyciskiem na ostatniej sylabie, a nie z angielska jako [kerfur]. Niestety, nie wszyscy o tym pamiętają... Potocznie dopuszcza się akcent na pierwszej sylabie, czyli [karfur].
Omawianą nazwę tak jak Géant trzeba odmieniać. Mówi się: Idę do Carrefoura [wym. do karfura], nie: Carrefouru; Byłam w Carrefourze [karfurze].W zapisie nie może się natomiast pojawić apostrof, ponieważ końcówka spółgłoska r wchodzi do wymowy. Zawsze pisze się do Carrefoura (a nie: Carrefour`a), z Carrefourem (a nie: Carrefour`em), o Carrefourze.
Na koniec kilka słów o nazwie sklepów sieci Leroy Merlin.
Pochodzi ona od nazwisk twórców, Francuzów Adolfa Leroy i Róży Merlin, którzy pół wieku temu otworzyli pierwszy sklep samoobsługowy z materiałami budowlanymi. Ponieważ wkrótce wzięli ślub, nazwali swą nową firmę po prostu Leroy Merlin, co wymawia się oksytonicznie [lerua merlę].
Ze względu na artykulację i akcent na ostatniej sylabie obydwu wyrazów - wyrażenia Leroy Merlin nie należy odmieniać. Robi się więc zawsze zakupy w Leroy Merlin [lerua merlę]; Chodzi się do Leroy Merlin [lerua merlę]; Ma się dobrą opinię o Leroy Merlin [lerua merlę].
Myślę, że warto sobie wziąć do serca to, o czym napisałem, i nie nazywać sklepów Auchan "Oszołomem", a sklepów Leroy Merlin - "Lirojem"...

Maciej Malinowski
Autor jest mistrzem ortografii polskiej (katowickie "Dyktando"), autorem książek "(...) boby było lepiej", "Obcy język polski" i "Co z tą polszczyzną?"

Przełom nr 32 (1002) 10.8.2011