Udar cieplny. Jak rozpoznać i reagować? Jak zapobiegać?

Temperatura powyżej 30 stopni w cieniu, może prowadzić do przegrzania organizmu, a w konsekwencji do udaru cieplnego. Przebywanie w otwartych przestrzeniach między 11.00 a 16.00 jest więc ryzykowne. Jak się bronić przed przegrzaniem organizmu, co robić gdy do tego dojdzie?

Na taki udar szczególnie narażone są małe dzieci poniżej 4. roku życia, seniorzy, osoby chorujące na cukrzycę, otyłość, choroby serca i krążenia oraz osoby, które już przebyły udar, ponieważ ich przegrzane organizmy gorzej sobie radzą z oddawaniem nadmiaru ciepła. Przyjmowane leki (np. leki moczopędne, antydepresyjne, betablokery), też mogą wpływać na zdolność obniżenia temperatury ciała. Grupą zagrożoną są pracownicy fizyczni pracujący na zewnątrz, sportowcy, osoby spożywające alkohol.

Osobie mające objawy przegrzania nie wolno podawać żadnych leków przeciwgorączkowych, jedzenia ani picia, szczególnie napojów z kofeiną ani alkoholu. Tylko lekarz może stwierdzić, czy chory jest w dobrym stanie, czy też konieczna jest hospitalizacja, ponieważ udar cieplny może spowodować liczne powikłania.

Specyficzną odmianą udaru cieplnego jest udar słoneczny. Dotyczy osób, które przegrzały się na skutek zbyt długiego przebywania na słońcu.

Jakie czynniki zwiększają ryzyko przegrzania

- długotrwałe przebywanie na słońcu

- brak uzupełniania płynów

- długie przebywanie w gorącym i wilgotnym pomieszczeniu z powodu utrudnionego oddawania ciepła (pocenie się)

- duża aktywność fizyczna przy wysokich temperaturach i/lub dużym nasłonecznieniu

- gorące kąpiele wodne i parowe

Jakie są objawy udaru cieplnego

- dreszcze po opalaniu się, zawroty i bóle głowy, utrata płynów, odwodnienie, bóle karku, bolesne skurcze mięśni, tzw. kurcze cieplne, zaburzenia równowagi, wymioty i nudności, przyspieszenie oddechu, tętna, akcji serca, podwyższone lub obniżone ciśnienie, problemy z oddychaniem, lekkie ziewanie, zaburzenia widzenia, mroczki, stan podgorączkowy, dreszcze, temperatura ciała powyżej 40°C (hipertermia), gorąca, zaczerwieniona, sucha skóra, widoczne oparzenia pierwszego i drugiego stopnia, drgawki, zaburzenia świadomości, majaczenie, omdlenie, utrata przytomności, ciemny kolor moczu, początkowe obfite pocenie się, a później całkowity brak pocenia się, blada, sucha skóra przy zaawansowanym odwodnieniu organizmu, u małych dzieci może dodatkowo wystąpić płacz, biegunka, skąpomocz

Objawy przegrzania mogą wystąpić dopiero po 2-3 dniach, a utrzymują się od kilku godzin do nawet kilku dni (dotyczy poważniejszych przypadków).

Co robić, gdy wystąpią objawy przegrzania?

Chorego trzeba jak najszybciej odprowadzić lub przenieść w chłodne, przewiewne, zaciemnione miejsce i zapewnić stały dostęp do chłodnego powietrza. Rozluźnić i rozpiąć ubranie, aby skóra mogła się schłodzić, jeśli chory jest przytomny - podać mu duże ilości chłodnych, ale nie zimnych płynów w małych porcjach, np. niegazowaną wodę mineralną (może być lekko osolona), robić chłodne okłady na głowę i klatkę piersiową, w okolicach szyi, pach i pachwin, np. z mokrych ręczników, mierzyć temperaturę ciała co 10 minut. Gdy temperatura ciała obniży się do 38 stopni - można przerwać schładzanie ciała, wachlować, wilżyć twarz, ręce i nogi chorego wodą o temperaturze 25-30 °C, wezwać pomoc medyczną

Koniecznie zwracamy uwagę na twarz chorego. Jeśli jest zaczerwieniona, układamy go w pozycji półsiedzącej, a kiedy chory jest blady, wtedy jego głowa musi znajdować się niżej niż tułów, a nogi unosimy wyżej. Pamiętajmy, że lepiej nie stosować okładów z lodu, ponieważ zetknięcie się lodu z rozgrzaną skórą może skutkować szokiem termicznym. Nie wkładamy też chorego do zimnej wody. Jeżeli chory wymiotuje, natychmiast udajemy się do lekarza lub wzywamy pogotowie ratunkowe.

Osobę, która straciła przytomność, ale oddycha prawidłowo układamy na boku w pozycji bezpiecznej. Jeśli oddycha nieprawidłowo (oddech rzadki i/lub nieregularny) lub nie oddycha, natychmiast wzywamy pogotowie dzwoniąc pod numer alarmowy 999 lub 112, albo prosimy kogoś o wezwanie pomocy oraz przyniesienie AED (automatycznego defibrylatora) jeśli to możliwe. Potwierdzamy osobiście czy osoba, która miała wezwać pomoc medyczną zrobiła to.

Od razu rozpoczynamy resuscytację krążeniowo-oddechową (wykonujemy 30 uciśnięć klatki piersiowej i 2 wdechy). Należy powiadamiać służby ratunkowe o każdej zmianie stanu zdrowia chorego. Pozostajemy przy chorym do czasu przyjazdu medyków, którzy przejmą akcję.

Jak chronić się przed udarem cieplnym?

Aby uniknąć objawów udaru cieplnego trzeba stosować kilka podstawowych środków ostrożności:

- często pić wodę niegazowaną, zieloną herbatę, napary ziołowe (nawet 2,5 -3 litry dziennie w małych porcjach)

- ograniczyć swoją aktywność, unikać wysiłku i przebywania na słońcu (szczególnie w godzinach

11.00-16.00)

- wyjście z domu planować na godziny poranne lub wieczorne

- trzymać się cienia, robić przerwy, odpoczywać

- dostosować ubranie do panujących warunków atmosferycznych (przewiewne, jasne, z naturalnych

materiałów)

- stosować kremy z wysokim filtrem

- nosić nakrycie głowy

- stosować prysznic chłodzący

- ograniczyć ilość kawy, mocnej herbaty, słodkich napojów

- unikać alkoholu

- uzupełniać elektrolity, szczególnie po wysiłku

- poprosić o pomoc bliskich albo sąsiadów

Jak wezwać pomoc?

W sytuacji zagrożenia zdrowia lub życia chorego, należy natychmiast wezwać służby ratunkowe, dzwoniąc pod numery alarmowe:

112 - numer alarmowy wspólny dla wszystkich służb

999 - Pogotowie Ratunkowe

998 - Straż Pożarna

997 - Policja

Co jeść przy udarze cieplnym?

Posiłki powinny być lekkostrawne, duszone, pieczone lub gotowane na parze, bogate w składniki odżywcze, np. sałatki, warzywa, owoce. Dieta z dużą zawartością witaminy C, E i beta karotenu (tzw. przeciwutleniacze).

Ograniczamy picie kawy oraz napojów z dużą ilością cukru, które sprzyjają odwodnieniu organizmu. Unikamy produktów ciężkostrawnych (groch, fasola, kapusta), smażonych, zawierających dużo nasyconych kwasów tłuszczowych i cholesterolu (tłuste mięsa, podroby, masło) oraz bogatych w sód (podwyższają ciśnienie krwi), słonych przekąsek, konserw, żywności wysoko przetworzonej i typu fast food.