Szalbierstwo w autobusach ZKKM Chrzanów

Ponad trzy tysiące mandatów za podróż bez biletu autobusem ZKKM Chrzanów wystawiają co roku kontrolerzy. Rekordzistka została przyłapana na jeździe na gapę przeszło 60 razy.

Jeszcze kilkanaście lat temu kontrole biletów w autobusach kursujących na trasach ZKKM przeprowadzali pracownicy firmy zewnętrznej. Wszystko zmieniło się w 2013 r., gdy związek komunikacyjny Chrzanowa, Libiąża i Trzebini nie mógł rozstrzygnąć przetargu na tę usługę. Od tego czasu sam zatrudnia kontrolerów. Dokładnie sześciu.

Przyłapana 67 razy

- Rozliczamy się z nimi na podstawie umowy zlecenie. Kontrolerzy mają teraz bardziej elastyczny czas pracy. Narzucamy im ile kontroli minimum i na jakich liniach mają przeprowadzić, ale w jakim czasie to zrobią, to już sami decydują. Wprowadziliśmy też finansową zachętę. Więcej płacimy za to, jeśli przeprowadzają kontrolę wcześnie rano, późno wieczorem i w weekendy. Czyli wtedy, kiedy więcej osób może jeździć na gapę. Głównym trzonem wynagrodzenia kontrolerów jest prowizja, nie od wystawionych mandatów, tylko od kwot, które wpłyną na nasze konto – mówi Marek Dyszy, przewodniczący zarządu ZKKM.

Mimo że system kontroli biletów został przez lata dopracowany, to wezwań do uiszczenia opłaty dodatkowej za jazdę bez biletu jest nadal bardzo dużo.

Gapowiczów wciąż nie brakuje. Również takich, którzy notorycznie podróżują autobusami bez biletu. W 2019 r. głośno było o 28-latce, która została przyłapana 67 razy na jeździe bez biletu. Wymierzone jej kary wyniosły około 17 tys. zł. Kobieta nie płaciła kar, a komornicy umarzali sprawy, bo egzekucja okazywała się bezskuteczna.

W końcu Sąd Rejonowy w Chrzanowie skazał ją na 20 dni aresztu. Kobieta odwołała się do Sądu Okręgowego w Krakowie. Wniosła o zamianę kary aresztu na kolejną grzywnę lub pracę społecznie użyteczną. Uzasadniała, że z konkubentem wychowuje dwójkę dzieci. Sąd drugiej instancji utrzymał jednak w wyroku karę aresztu. Zmniejszył jedynie jej wymiar do 10 dni.

- Robimy kontrole, żeby zmobilizować tych, którzy chcieliby jeździć bez biletu. Zaskakujące dla mnie są jednak częste sytuacje, gdy pasażerowie, którzy skasowali bilet, stają okoniem za pasażerem bez biletu i występują przeciwko kontrolerowi, który wykonuje swoje zadania. To jest zupełnie niezrozumiałe – mówi Marek Dyszy.

Policja, sąd i komornik

Na przestrzeni ostatnich kilku lat liczba mandatów wystawionych za jazdę bez biletu oscyluje na podobnym poziomie. W ubiegłym roku było ich ponad 3400.

Jeśli ktoś zapłaci karę do 10 dni, to opłata jest niższa i wynosi 130 zł. Po tym terminie jest to już 300 zł.

- Z reguły większość gapowiczów liczy na to, że nie zapłaci w ogóle. Wychodzą z założenia, co mi zrobią. Przekażą sprawę do sądu, komornika, a ten i tak nie ściągnie żadnych pieniędzy, bo delikwent nie zarabia lub ma najniższą krajową, więc komornik stwierdzi nieskuteczność egzekucji – nie ukrywa Marek Dyszy.

W związku komunikacyjnym liczą, że pasażer się jednak zreflektuje. Wpierw wysyłają mu zatem wezwanie przedsądowe. Jeśli to nie przynosi efektu, sprawa trafia na policję, a potem do sądu.

Zwłaszcza w sytuacji, gdy mamy do czynienia z szalbierstwem. Przypomnijmy, że zgodnie z art. 121 paragraf 1 kodeksu wykroczeń "Kto, pomimo nieuiszczenia dwukrotnie nałożonej na niego kary pieniężnej określonej w taryfie, po raz trzeci w ciągu roku bez zamiaru uiszczenia należności wyłudza przejazd koleją lub innym środkiem lokomocji, podlega karze aresztu, ograniczenia wolności albo grzywny".

- Chyba na palcach jednej ręki można policzyć sytuacje, kiedy policja nie skierowała wniosku do sądu rejonowego, a ten nie ukarał delikwenta za szalbierstwo. Wysokość grzywny to najczęściej kilkaset złotych, ale czasem nawet 2000 zł. Jeśli ktoś wykazywał, że nie ma czym zapłacić, to sąd orzekał kary ograniczenia wolności w postaci prac społecznie użytecznych – mówi Marek Dyszy. Jak dodaje, na przestrzeni ostatnich lat ściągalność wystawionych mandatów wynosi około 30 procent.

Liczba wystawionych mandatów za jazdę bez biletu

• 2022 r. - 3614
• 2023 r. - 3531
• 2024 r. - 3407

Ilość wniosków o wykroczenie zgłoszonych na policję

• w 2022 r. - 186
• w 2023 r. - 130
• w 2024 r. - 55

Ilość spraw o szalbierstwo, które trafiły do sądu

• 2022 r. - 1193
• 2023 r. - 494
• 2024 r. - 655

Opłaty za jazdę bez biletu

• Za przejazd bez ważnego biletu – 300 zł + 4,20 zł (bilet normalny) lub 2,10 zł (bilet ulgowy)
• Za przejazd bez ważnego biletu, jeżeli opłata dodatkowa zostanie uiszczona do 10 dni od daty wystawienia mandatu – 130 zł + 4,20 zł (bilet normalny) lub 2,10 zł (bilet ulgowy)
• Za przejazd z biletem ulgowym bez uprawnienia do ulgowego przejazdu – 200 zł + 2,10 zł
• Za przejazd z biletem ulgowym bez uprawnienia do ulgowego przejazdu, jeżeli opłata dodatkowa zostanie uiszczona do 10 dni od daty wystawienia mandatu – 90 zł + 2,10 zł