Zalety fundacji rodzinnej: mądrze wspierać bliskich i zarządzać majątkiem

Chociaż fundacja rodzinna jest w polskim systemie prawnym rozwiązaniem relatywnie nowym, można uznać że zainteresowanie wskazanym narzędziem zyskuje wciąż na popularności.

Fundacja rodzinna weszła na stałe do listy instytucji prawnych wykorzystywanych do sukcesji firm i rodzinnych aktywów takich jak zarządca sukcesyjny, przekształcenie JDG w spółkę z o.o., przekształcenia spółek handlowych, zapis windykacyjny, testament, powołanie wykonawcy testamentu. Założenie fundacji rodzinnej pozwala bowiem nie tylko na zabezpieczenie przyszłości finansowej bliskich, ale również na skuteczne planowanie sukcesji i ochronę majątku przed ryzykami zewnętrznymi.

W kontekście współczesnych wyzwań związanych z przekazywaniem zasobów majątkowych kolejnym pokoleniom, fundacja rodzinna staje się rozwiązaniem, które łączy elastyczność zarządzania z odpowiedzialnością za przyszłe pokolenia. W niniejszej publikacji przedstawimy główne zalety tego rozwiązania, omawiając, w jaki sposób fundacja rodzinna może wspierać bliskich w ich rozwoju finansowym oraz jak pozwala na efektywne zarządzanie majątkiem rodzinnym w sposób trwały i zgodny z wolą fundatora.

Czym jest fundacja rodzinna i jak powstaje?

Na wstępie warto zastanowić się czym jest fundacja rodzinna. Z prawnego punktu widzenia, fundacja rodzinna jest osobą prawną, która jest tworzona w celu gromadzenia mienia, zarządzania nim w interesie beneficjentów oraz spełniania na ich rzecz świadczeń. Jest ona przy tym podmiotem stanowiącym formę na zabezpieczenie rodzinnej firmy, majątku rodzinnego na wiele pokoleń do przodu.

Do jej powstania konieczne jest oświadczenie fundatora złożone w akcie założycielskim sporządzonym w formie aktu notarialnego lub w testamencie. Oprócz tego fundacja rodzinna musi także zostać wpisana do rejestru fundacji rodzinnych prowadzonego przez Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim. Niestety obecnie, według stanu na chwilę obecną (marzec 2025 r.) trwa nawet 6 miesięcy, chociaż w określonych wypadkach udaje nam się go przyspieszyć.

Powołując fundację rodzinną do życia należy także spełnić dodatkowe formalności takie jak sporządzenie statutu w formie aktu notarialnego, wybór członków zarządu, uzyskanie od nich zgód na pełnienie funkcji, jak również wybór członków zgromadzenia beneficjentów fundacji.

Procedura utworzenia fundacji rodzinnej, już z jej wpisem do rejestru może trwać nawet 6 - 7 miesięcy, w związku z czym jeśli rozważasz utworzenie fundacji, gromadzenie w niej aktywów i zarządzanie rodzinnym majątkiem poprzez tego rodzaju podmiot, powinieneś mieć na uwadze czas potrzebny do jej rejestracji.

Sama fundacja rodzinna powstaje już z momentem podpisania aktu założycielskiego lub ogłoszenia testamentu (w zależności od wyboru sposobu powołania fundacji rodzinnej do życia) jako fundacja rodzinna w organizacji. Jednakże, racjonalnym pozostaje wstrzymanie się z przenoszeniem mienia do fundacji rodzinnej do czasu jej wpisu do rejestru na wypadek gdyby zaistniały problemy na etapie jej rejestracji skutkujące odmową wpisu fundacji rodzinnej do rejestru fundacji rodzinnych. Dlatego też zalecamy naszym klientom, aby wstrzymali się z wnoszeniem istotnych aktywów do fundacji rodzinnej w organizacji z uwagi na istotne ryzyka podatkowe, których trzeba być świadomym.

Zabezpieczenie przyszłości bliskich i zabezpieczenie majątku

Założenie fundacji rodzinnej, pozwala na zapewnienie długotrwałego bezpieczeństwa finansowego oraz sprzyja stabilizacji majątkowej rodziny. Przede wszystkim należy wskazać, że fundacja rodzinna pozwala na zapewnienie ochrony majątku wniesionego do fundacji przez jej fundatora, a także osoby trzecie - w praktyce będące najczęściej członkami jego najbliższej rodziny.

Z racji swojej specyfiki, fundacja staje się autonomiczną jednostką prawną, której majątek jest oddzielony od osobistego majątku fundatora oraz innych członków rodziny. Dzięki temu, fundacja może skutecznie chronić posiadane zasoby przed roszczeniami wierzycieli, ewentualnymi procesami sądowymi czy wypadkami losowymi, które mogą wpłynąć na sytuację finansową rodziny. Co prawda ustawa o fundacji rodzinnej przewiduje, że fundacja rodzinna odpowiada solidarnie z fundatorem za zobowiązania fundatora powstałe przed ustanowieniem fundacji, jak również w zakresie roszczeń alimentacyjnych powstałych już po jej powstaniu, jednakże zasadniczo fundacja rodzinna pozwala ochronić gromadzone w niej zasoby finansowe.

Co więcej, jednym z głównych celów utworzenia fundacji rodzinnej jest spełnianie świadczeń na rzecz beneficjentów fundacji. Tworząc fundację rodzinną fundator powinien w sporządzonym statucie fundacji określić zakres przysługujących beneficjentom uprawnień. Statut powinien jasno określać do jakich świadczeń będą uprawnieni poszczególni beneficjenci fundacji rodzinnej. Tym samym, tworząc fundację rodzinną fundator ma możliwość zabezpieczenia finansowego swojej najbliższej rodziny, przede wszystkim małżonka i dzieci, ale także zstępnych w kolejnych pokoleniach.

Tworząc też fundację rodzinną fundator może też ustanowić szczegółowy cel fundacji rodzinnej, który będzie podlegał w przyszłości realizacji przez organy fundacji rodzinnej, a w szczególności przez zarząd.

Planowanie sukcesji i zapewnienie ciągłości zarządzania majątkiem

Dodatkowo, fundacja rodzinna sprzyja także długotrwałej stabilności działalności i zarządzania rodzinnymi aktywami, w perspektywie wielu następnych pokoleń. Otóż wniesienie aktywów do fundacji rodzinnej, powoduje że po śmierci osoby wnoszącej swój majątek do fundacji, pozostaje on jej własnością. Tym samym, nie dochodzi do jego rozdrobnienia, a majątek rodzinny pozostaje w rękach jednego podmiotu - utworzonej w tym celu fundacji rodzinnej.

Tym samym, fundacja rodzinna jest doskonałym narzędziem do planowania sukcesji, co ma kluczowe znaczenie dla długoterminowej stabilności finansowej rodziny. Dzięki fundacji, proces sukcesji staje się bardziej uporządkowany i przewidywalny, eliminując niepewność, która często towarzyszy tradycyjnym metodom przekazywania majątku, takim jak testamenty, zapisy czy darowizny.

Co więcej, statut fundacji rodzinnej może także przewidywać, że określone aktywa wniesione do fundacji rodzinnej, nie będą mogły zostać zbyte po śmierci fundatora. Wprowadzenie wskazanych regulacji może skutecznie zapobiegać sytuacjom, w których decyzje o podziale majątku są podejmowane pod wpływem emocji, co zdarza się często po śmierci fundatora.

Ochrona przed roszczeniami o zachowek

Jak już wskazaliśmy, fundacja rodzinna jest narzędziem, pozwalającym uchronić majątek rodzinny przez jego podziałem pomiędzy spadkobierców, a tym samym jego rozdrobnieniem. Co więcej, fundacja rodzinna daje także możliwość na obniżenie wysokości zachowku, który w polskim systemie prawnym przysługuje małżonkowi, zstępnym (a zatem dzieciom, wnukom itd.) oraz rodzicom.

Co prawda, co do zasady majątek, który został wniesiony przez fundatora do założonej przez niego fundacji rodzinnej jest zaliczany do spadku po nim. Jednakże w sytuacji gdy fundator wniósł do fundacji mienie wcześniej niż 10 lat przed swoją śmiercią, wartość tego mienia nie będzie doliczana do spadku, który stanowi podstawę do obliczenia wartości ewentualnego zachowku. To z kolei będzie miało realny wpływ na jego obniżenie. Im bowiem niższa wartość spadku tym niższa wartość przysługującego danej osobie zachowku.

Co więcej, świadczenia wypłacane na rzecz beneficjentów od fundacji rodzinnej, jak również mienie otrzymane w związku z rozwiązaniem fundacji rodzinnej, zaliczane są na poczet zachowku, zmniejszając tym samym jego wysokość.

Minimalizacja sporów rodzinnych związanych z podziałem majątku

Fundacja rodzinna może być także sposobem na uniknięcie ewentualnych sporów o rodzinny majątek. Co do zasady bowiem, w wypadku śmierci osoby fizycznej, posiadane przez nią aktywa podlegają dziedziczeniu ustawowemu lub testamentowemu. Tym samym, dziedziczenie może w pewnych wypadkach prowadzić do powstania konfliktu pomiędzy spadkobiercami, w szczególności w sytuacji gdy spadkobiercy mają różne oczekiwania i wizje.

Fundacja rodzinna stanowi natomiast rozwiązanie, które pozwala na elastyczne, a jednocześnie bardzo precyzyjne określenie zasad podziału aktywów i korzyści, jakie otrzymają poszczególni członkowie rodziny. Co więcej, nie ma przy tym potrzeby, aby majątek fundacji rodzinnej ulegał podziałowi pomiędzy spadkobierców fundatora. Może on przez cały okres funkcjonowania fundacji rodzinnej pozostawać jej własnością, z której beneficjenci mogą czerpać korzyści poprzez możliwość otrzymywania świadczeń.

Zatem fundacja rodzinna to nie tylko możliwość zabezpieczenia przyszłości finansowej, ale także narzędzie do organizowania sukcesji majątku rodzinnego, a przy tym minimalizowanie ryzyka związanego z konfliktami i sporami w rodzinie. Tym samym, fundacja rodzinna stanowi cenne rozwiązanie w zapewnianiu trwałości majątku oraz jedności rodziny, co jest szczególnie ważne w kontekście wielopokoleniowego zarządzania zasobami.

Swoboda decyzyjna fundatora

Ustawa o fundacji rodzinnej daje fundatorowi bardzo dużą swobodę w zakresie możliwości kształtowania zasad działalności fundacji rodzinnej, zarządzania majątkiem, określenia kręgu beneficjentów jak również spełniania na ich rzecz świadczeń przez fundację rodzinną. Doradzając fundatorom przy tworzeniu fundacji rodzinnych wykorzystujemy tą swobodę.

Fundator może - a nawet powinien, zaprojektować strukturę fundacji rodzinnej według własnych potrzeb, określając zasady jej działania i organizację zarządzania majątkiem, aktywami, których fundacja rodzinna stanie się właścicielem. Co więcej, fundator ma pełną kontrolę nad tym, w jaki sposób będzie zarządzany majątek fundacji, a także jakie będą zasady jego dystrybucji. Może wyznaczyć zasady przekazywania majątku poszczególnym członkom rodziny, ustalić kryteria, które muszą być spełnione, aby ktoś otrzymał wsparcie finansowe, lub określić cele, na które fundacja może przeznaczyć środki (np. edukacja dzieci, inwestycje w nieruchomości). Przy mądrze skonstruowanym statucie fundator zachowuje pełną kontrolę nad działalnością fundacji rodzinnej.

Podsumowując, fundator fundacji rodzinnej posiada dużą swobodę w zakresie podejmowania decyzji, co pozwala na precyzyjne dopasowanie struktury fundacji do indywidualnych potrzeb oraz celów rodziny. Dzięki temu może skutecznie zarządzać majątkiem, wspierać bliskich, a także zapewniać im stabilność finansową w przyszłości.

Ustawa o fundacji rodzinnej przewiduje, że fundator może powierzyć innej osobie obowiązki fundatora.

Korzyści podatkowe z założenia fundacji rodzinnej

Fundacja rodzinna to także bardzo przydatne narzędzie służące optymalizacji obciążeń podatkowych. Z założeniem fundacji rodzinnej wiąże się bowiem szereg korzyści podatkowych, które mogą także stanowić element długofalowego planowania majątkowego. Wobec tego utworzenie fundacji rodzinnej oprócz zalet takich jak brak rozdrobnienia majątku, czy zabezpieczenie przyszłości bliskich osób, niesie ze sobą także możliwość efektywnego zmniejszenia opodatkowania.

Wniesienie mienia do fundacji

Przede wszystkim wskazać należy, że w przypadku ustanowienia fundacji rodzinnej i przekazania na jej rzecz majątku, nie dochodzi do opodatkowania podatkiem dochodowym mienia wniesionego do fundacji rodzinnej. Podatek taki nie występuje zarówno po stronie fundacji rodzinnej, jak również osoby, która zdecydowała się przenieść mienie stanowiące jej majątek na rzecz fundacji rodzinnej. Nie ma przy tym znaczenia o jaki majątek chodzi, jak również czy ma być to mienie na pokrycie funduszu założycielskiego, czy mienie wniesione na późniejszym etapie, już w toku funkcjonowania fundacji. Neutralne podatkowo będzie zatem wniesienie mienia każdego rodzaju, a zatem na przykład zarówno środków pieniężnych, własności nieruchomości, czy też wierzytelności, udziałów w spółkach.

Co więcej, wniesienie mienia do fundacji rodzinnej nie rodzi także obowiązku w zakresie zapłaty podatku od czynności cywilno-prawnych. W pewnych wypadkach może jednak nastąpić opodatkowanie podatkiem VAT, ale będzie miało to miejsce jedynie w sytuacji gdy mienie było wcześniej wykorzystywane na potrzeby prowadzonej działalności gospodarczej. Tą kwestię weryfikujemy na etapie tworzenia fundacji rodzinnej.

Opodatkowanie zysków osiąganych przez fundację rodzinną

Fundacja rodzinna może prowadzić działalność gospodarczą, przy czym jej zakres powinien zostać ograniczony do wskazanych w Ustawie o fundacji rodzinnej przedmiotów działalności. Przykładowo fundacja rodzinna może prowadzić działalność w zakresie zbywania mienia jeśli nie zostało ono nabyte tylko w celu jego zbycia, najmu, dzierżawy, przystępowania do spółek handlowych, funduszy inwestycyjnych czy też udzielania pożyczek spółkom prawa handlowego także spółkom kapitałowym, w których fundacja rodzinna posiada udziały lub akcje, bądź swoim beneficjentom.

W przypadku wykonywania przez fundację rodzinną działalności w zakresie określonym ustawą będzie ona zobowiązana do zapłaty podatku dochodowego w korzystnej stawce 15 % lecz obowiązek zapłaty podatku powstanie dopiero w momencie wypłaty świadczeń na rzecz beneficjentów fundacji lub przekazania im mienia w związku z rozwiązaniem fundacji rodzinnej.

Jest to bardzo korzystne rozwiązanie zbliżone do tzw. estońskiego CIT.

Opodatkowanie świadczeń należnych beneficjentom

Co więcej, w przypadku gdy beneficjent otrzymujący świadczenie lub mienie w związku z rozwiązaniem fundacji jest jej fundatorem lub osobą należącą do najbliżej rodziny fundatora (należącą do tzw. zerowej grupy podatkowej) jest on zwolniony z obowiązku zapłaty podatku dochodowego. Natomiast w przypadku gdy jest to osoba należąca do I lub II grupy podatkowej stawka podatku wynosi 10 %, a w przypadku pozostałych osób 15 %.

Do zerowej grupy podatkowej zalicza się małżonka, zstępnych, wstępnych, rodzeństwo, pasierba, ojczyma oraz macochę. W związku z tym, że zasadniczo fundacje rodzinne służą zapewnieniu stabilizacji finansowej członkom najbliżej rodziny fundatora, najczęściej obowiązek zapłaty podatku dochodowego przez beneficjenta nie wystąpi.

Oferta Kancelarii

Potrzebujesz wsparcia w ustanowieniu fundacji rodzinnej, nie wiesz jak ustanowić organy fundacji rodzinnej, a może zastanawiasz się kto reprezentuje fundację rodzinną do dnia wpisania fundacji rodzinnej do rejestru fundacji rodzinnych, nie wiesz na co zwrócić uwagę wybierając nazwę fundacji rodzinnej, a może interesuje Cię odpowiedzialność fundacji rodzinnej za zaciągnięte przez Ciebie zobowiązania?

Zapraszamy do zapoznania się z ofertą Kancelarii w tym zakresie oraz z naszą ofertę usług świadczonych online na naszej Platformie Obsługi Prawnej i Podatkowej Online - Fundacja rodzinna.

W ramach naszych usług oferujemy zakładanie fundacji rodzinnych, doradztwo prawne i podatkowe dotyczące założenia fundacji rodzinnej, sukcesji firm, dziedziczenia, zgłaszanie sprawozdań finansowych, księgowość dla fundacji rodzinnych.