Chrzanów zagrożony marginalizacją. Czy to wykorzysta?

Na zaktualizowanej liście miast tracących funkcje społeczno-gospodarcze stolica powiatu wciąż zajmuje miejsce 95. na 139 sklasyfikowanych. Dlaczego i co to oznacza?

Chrzanów, który od 2018 roku do końca 2024 roku stracił 3554 mieszkańców, jest na tej budzącej niepokój liście od początku jej istnienia. Został sklasyfikowany wśród miast zagrożonych marginalizacją. Oznacza to, że charakteryzuje się umiarkowanym powiększaniem niekorzystnego dystansu do innych miast oraz umiarkowanie złą sytuacją społeczno-gospodarczą.

Sytuacja nie jest więc skrajnie zła, ale  wymaga interwencji i strategii rozwoju, pozwalającej na uniknięcie dalszej degradacji.

Chrzanów spełnia 5 na 9 istniejących kryteriów utraty funkcji społeczno-gospodarczych – podobnie jak np. Ciechanów (65 pkt.), Gniezno (56 pkt.), Stargard (61 pkt.). grupie. 

Co spowodowało degradację społeczno-gospodarczą Chrzanowa

Niewątpliwie utrata przemysłu, który niegdyś stanowił podstawę lokalnej gospodarki, starzenie się społeczeństwa i odpływ mieszkańców, emigracja młodych ludzi do większych miast w poszukiwaniu pracy, ograniczona liczba miejsc pracy w sektorze przemysłowym i usługowym, brak większych projektów infrastrukturalnych mogących ożywić gospodarkę lokalną.

Co może  poprawić sytuację Chrzanowa 

Z różnych wypowiedzi eksperckich wynika, że nadzieją są np. inwestycje w nowoczesne technologie i przemysł 4.0 – przyciągnięcie innowacyjnych firm, wsparcie dla przedsiębiorczości lokalnej, np. poprzez ulgi podatkowe czy programy akceleracyjne (przyspieszające rozwój), rozwój infrastruktury transportowej – jeszcze lepsze skomunikowanie miasta z aglomeracją krakowską i Śląskiem, poprawa jakości życia mieszkańców, np. poprzez inwestycje w przestrzeń publiczną.

Wiesz, że:

Lista miast średnich tracących funkcje społeczno-gospodarcze jest częścią Krajowej Strategii Rozwoju Regionalnego. Opracowana została w PAN w 2016 r.; następnie była kilkukrotnie aktualizowana. Tworzą ją miasta średnie, czyli gminy miejskie i miasta w gminach miejsko-wiejskich, niebędące stolicami województw oraz liczące powyżej 20 tys. mieszkańców lub powyżej 15 tys. mieszkańców, o ile posiadają status powiatu.

Spośród 252 tego typu miast badacze wybrali 122, w których zdiagnozowano określone problemy. To m.in. zmiana liczby mieszkańców w latach i jej prognoza do 2035 r., zmiana liczby bezrobotnych, dochodów własnych gmin, liczba zarejestrowanych firm czy zmiany siedzib największych przedsiębiorstw. 

Obecnie lista liczy 139 miast podzielonych na cztery kategorie: kryzysowych, obniżającego się potencjału, stagnujących i zagrożonych.

Listę otwiera Tomaszów Lubelski (woj. lubelskie), w którym liczba mieszkańców spadła w przeciągu ostatnich sześciu lat z 19,1 tys. do niespełna 17,7 tys. osób. Zdaniem burmistrza tego miasta, wpływ na spadek liczby mieszkańców mają przeprowadzki do ościennych miejscowości, ale przede wszystkim migracja zarobkowa do większych ośrodków. Miasto stara się przeciwdziałać tym tendencjom, poprawiając infrastrukturę i uzbrajając tereny pod inwestycje, ale przedłużająca się wojna na Ukrainie i problemy ze skomunikowaniem z Lublinem i Warszawą zniechęcają przedsiębiorców. Inwestorzy nie postrzegają tych terenów jako bezpieczne i dostępne.

Zmagająca się z podobnym problemem Nysa (woj. opolskie) próbowała walczyć z wyludnianiem się miasta poprzez pobudzanie dzietności. W 2016 r. samorząd wprowadził bon wychowawczy w wysokości 500 zł na drugie i kolejne dziecko. Władze miasta zapewniały wówczas, że istnieje realna szansa na wzrost liczby urodzeń oraz zawieranych w gminie małżeństw. Projekt zakończył się w 2022 r. Spadku liczby rodzących się dzieci nie udało się odwrócić. 

Chrzanów

Na liście Polskiej Akademii Nauk, na 95. pozycji jest Chrzanów. Od 2018 r. do końca 2024 r. stracił 3554 mieszkańców. Wyludnianie jest chyba największą bolączką miasta. 

Obecność w gronie miast tracących funkcje społeczno-gospodarcze ma jednak jedną "jasną" stronę. Chrzanów może starać się o różnego rodzaju fundusze pomocowe mające na celu wyhamowanie negatywnych trendów demograficznych i gospodarczych. Jednym z nich są Polsko-Szwajcarski Program Rozwoju Miast. Na razie znamy tylko jeden ważny, ale mało innowacyjny pomysł na sięgnięcie do tego źródła: dofinansowanie budowy kanalizacji od strony szpitala w kierunku Piły Kościeleckiej.  

Wiesz, że:

Na liście 139. polskich miast zagrożonych utratą funkcji społeczno-gospodarczych z Małopolski są: Gorlice, Zakopane, Nowy Targ, Tarnów i Nowy Sącz.

Polsko-Szwajcarski Program Rozwoju Miast

Z Polsko-Szwajcarskiego Programu Rozwoju Miast mogą skorzystać skorzystać średnie miasta. Aby miasto mogło ubiegać się o dofinansowanie, musi być zakwalifikowane przez Krajową Strategię Rozwoju Regionalnego do grona 139 miast tracących funkcje społeczno-gospodarcze.  

Miasta zostaną objęte zarówno wsparciem finansowym, jak i doradczym. Doradztwem zajmie się Związek Miast Polskich.

Na jakie projekty można uzyskać dofinansowanie?

• kształcenie oraz szkolenie zawodowe i specjalistyczne,
• finansowanie dla mikro-, małych i średnich przedsiębiorstw,
• wspieranie zarządzania migracjami i promowanie działań integracyjnych,
• efektywność energetyczna i energia odnawialna,
• transport publiczny,
• gospodarka wodno-ściekowa,
• zarządzanie odpadami,
• ochrona przyrody i bioróżnorodność,
• zdrowie i pomoc społeczna,
• poprawa bezpieczeństwa publicznego,
• mniejszości i grupy znajdujące się w niekorzystnej sytuacji społecznej,
• społeczeństwo obywatelskie i przejrzystość.

Nabór wniosków w programie (etap I - wstępne projekty) zakończył się 16 stycznia 2025 roku.

Kwota dofinansowania dostępna w naborze w ramach Programu Rozwoju Miast wynosi 1 423 976 095 zł, w tym 85%, stanowi szwajcarski wkład finansowy, a 15% - krajowy wkład finansowy. Minimalne dofinansowanie na etapie naboru Wstępnych Propozycji Projektów wynosi 44 848 000 zł. Maksymalna kwota dofinansowania projektu wynosi 80 726 400 zł. Projekty mogą być realizowane w partnerstwie z sąsiednimi gminami powiązanymi gospodarczo.