Obrzędem najbardziej kojarzonym z tym dniem jest posypanie głowy popiołem przez kapłana na znak pokuty. Zwyczaj ma długą historię. Znano go już w VIII wieku. W XI stuleciu zaczął obowiązywać w całym Kościele. Popiół pochodzi z palm spalonych rok wcześniej po Niedzieli Palmowej.

Fenomenem jest to, że w tym dniu katolicy nie muszą pojawić się w kościele, bo nie jest to święto nakazane. Jednak wielu z nich chce obecnością na tej niosącej zadumę i refleksję liturgii rozpocząć Wielki Post. Księża zachęcają w jego czasie do pewnych wyrzeczeń, jak ograniczenie korzystania z internetu.

W Popielec obowiązuje katolików post ścisły. To znaczy ograniczenie się do trzech posiłków - dwóch lekkich i jednego do syta (dotyczy osób od 18. do 60. roku życia). A także wstrzemięźliwość od pokarmów mięsnych, jak w każdy piątek (dotyczy wszystkich wiernych od 14. roku życia).