Pacjenci przystają z zachwytem przed karbidówkami i zdjęciami

Z ARCHIWUM TYGODNIKA „PRZEŁOM". Izba Tradycji Sołectwa Myślachowice umożliwia przeniesienie się do czasów, gdy lokalni górnicy przy użyciu jedynie młotów i kilofów wydobywali węgiel i galman. Ponieważ znajduje się w ośrodku zdrowia, nie brakuje w niej odwiedzających. Niektórzy wzbogacają zbiory o nowe przedmioty i zdjęcia.

W myślachowickim domu kultury, kilkanaście lat temu, stało puste pomieszczenie dawnej projektorni. Kolekcjoner Jerzy Wolski przekonał sołtysa i radnego Jacka Wocha, by zaadaptować je na izbę tradycji. Pomysł podchwyciła kierowniczka domu kultury Małgorzata Wojtkowska. Na szczęście nie trzeba było wyburzać ścian. W środku stały tylko szafy rozdzielcze, które – po uzyskaniu wszystkich potrzebnych zgód – zostały zdemontowane.

- Podpisaliśmy umowę z zakładem karnym i przy pracach pomagali nam osadzeni. Modernizację w części, za zgodą mieszkańców, sfinansowaliśmy z funduszu sołeckiego. Kupiliśmy za te pieniądze m.in. farby i płytki – opowiada Jacek Woch.

Podstawę zbiorów (i tak jest do dziś) stanowią eksponaty zgromadzone przez lata przez Jerzego Wolskiego. Kolekcjonuje głównie szable i bagnety, ale interesuje go także wszystko co jest związane z Myślachowicami i całym regionem. Do powstania izby przyczynił się też Tadeusz Zając, były piłkarz i skoczek narciarski.

Kosy z powstania

Gdy kilka lat temu powstała koncepcja zaadaptowania domu kultury na wrotkowisko działające w ramach Trzebińskiego Centrum Rozrywki, izbę tradycji trzeba było przenieść w inne miejsce. Wybór padł na znajdującą się niedaleko przychodnię zdrowia. Było tam na parterze puste pomieszczenie o porównywalnej powierzchni. Miejski Zarząd Nieruchomości dłuższy czas nie mógł znaleźć na nie najemcy, dlatego zgodził się na użyczenie lokalu na cele społeczne.

Eksponaty zgromadzone w izbie tradycji dokumentują ważne wydarzenia w historii Polski i regionu, np. powstanie kościuszkowskie (stąd na wystawie są kosy) oraz styczniowe, w którym brali udział ochotnicy z Myślachowic – Sobek Cichy i Stanisław Pytlik.

- Przez Myślachowice przechodził oddział liczący 500 ludzi w drodze na uroczysko Ćwięk, gdzie odbyła się potyczka poprzedzająca bitwę pod Krzykawką – opowiada Jerzy Wolski.

Wielu lokalnych górników pracujących w kopalni Artur poszło do wojska i walczyło w pierwszej wojnie światowej. Przez Trzebinię przejeżdżała także trumna z ciałem Józefa Piłsudskiego, co zachowało się na zdjęciach eksponowanych w izbie. Ktoś uwiecznił też mieszkańców regionu, sypiących kopiec Piłsudskiego.

Miechy i klatka kanarka

Duża część zbiorów pokazuje górnicze tradycje Trzebini. Najpierw wydobywano w okolicy ołów, potem węgiel. Pierwsze sztolnie były właśnie w Myślachowicach. Na wystawie można zobaczyć zbiór kilofów sztygarskich oraz kolekcję lamp karbidowych z kopalni Siersza i Artur. Niektóre są wyjątkowe, jak lampa zrobiona z dwóch pocisków. Zbiorom tym towarzyszą pojemniki w kształcie rogów na olej do lamp lub proch. Z takim ekwipunkiem, na który składały się też kilof i młot, górnicy przemierzali pod ziemią wiele kilometrów. Pracowali wówczas po 12 godzin.

W izbie tradycji nie mogło zabraknąć pamiątek po karczmach piwnych - kufli, talerzy, pater. Są też mundury górnicze (m.in. z czasów, gdy Trzebinia była w zaborze austriackim).

- Jednym z ciekawszych przedmiotów jest unikatowy przyrząd do wypalania metanu, używany niegdyś w lokalnych kopalniach przez tzw. pokutników skazanych na karę śmierci. Niektórzy ginęli od wybuchu na miejscu, inni konali nieraz tygodniami. W 1820 roku zaniechano tej okrutnej praktyki. Takie przyrządy można zobaczyć tylko w muzeum w Zabrzu i u nas – podkreśla Jerzy Wolski.

Na jednej z półek znajduje się klatka, w której górnicy zwozili na dół kanarka będącego żywym miernikiem. Wieszali ją w miejscu, gdzie pracowali. Gdy kanarek widocznie słabł i przestawał śpiewać, oznaczało to, że jest mało tlenu i trzeba się wycofać.

Gabarytowo największym eksponatem jest miech wykorzystywany w kopalni. Jego zadaniem było wietrzenie urobisk, gdy górnicy strzelali z prochu. Niedługo po tym widoczność spadała niemal do zera. Miechy bardzo się wtedy przydawały.

Wśród eksponatów znajdziemy też ciekawe dokumenty, np. sporej wielkości kolorowy i bardzo dokładny rysunek z 1902 roku przedstawiający sanktuarium w Kalwarii Zebrzydowskiej, gdzie pielgrzymi z ziemi trzebińskiej chodzili po słynnych dróżkach.

W kąciku geologicznym są skamieliny, w tym myślachowickie araukaryty, czyli skamieniałe fragmenty drzew sprzed milionów lat.

Nabytkiem z okresu PRL-u jest tablica zdemontowana na wniosek IPN-u z pomnika stojącego w Myślachowicach.

Plany na rozwój

- Zbiory powiększają się, bo mieszkańcy przynoszą ciekawe przedmioty, zwykle odnalezione przy okazji remontów piwnic i strychów. Sam też kupuję różne ciekawe rzeczy na giełdach dla kolekcjonerów, m.in. w Bytomiu. Teraz tych odwiedzających naszą izbę jest więcej, niż w domu kultury, bo ośrodek zdrowia jest centralnym miejscem w sołectwie. Niektórzy z niedowierzaniem kręcą głowami, że mamy takie ciekawe rzeczy – podkreśla Jerzy Wolski.

To prawdopodobnie nie koniec rozwoju izby tradycji.

- Naszym marzeniem jest pozyskanie kolejnego, większego pomieszczenia, bo zbiorów jest coraz więcej. Mamy już na oku jedną lokalizację, ale nie chciałbym jeszcze zdradzać szczegółów. Musimy najpierw sprawdzić warunki techniczne pomieszczenia, m.in. pod kątem wilgoci, a także uzgodnić wszystko z zarządcą budynku. No i przede wszystkim znaleźć na to pieniądze spoza budżetu gminy. Być może uda nam się otrzymać dofinansowanie z jakiegoś projektu. Tak jak wtedy, gdy jeszcze izba znajdowała się w domu kultury. Kierowniczce placówki udało się pozyskać kilka tysięcy złotych na odnowienia eksponatów z projekt „Pokaż co masz na strychu” – informuje Jacek Woch.

Archiwum Przełomu nr 19/2024