Represje dotyczyły w większości górników zrzeszonych w organizacjach konspiracyjnych na terenie kopalń. Aresztowań dokonano z niezwykłą precyzją czasową - o godz. 4.00, gdy większość górników kończyła właśnie nocną zmianę lub wracała do domów.

Gestapo przystąpiło równocześnie do otaczania domów konspiratorów. Ze snu wyrywano przerażone kobiety i dzieci. Z wstępnych wyliczeń Stowarzyszenia Miłośników Ziemi Trzebińskiej wynika, że z samego okręgu trzebińskiego aresztowano około 33 rodziny na ponad 200 aresztowanych (w skali Zagłębia oraz Śląska).

Najtragiczniejszy przebieg "Akcja Oderberg" miała w Sierszy, a także w Górach Luszowskich, gdzie gestapo aresztowało około 22 rodzin. Tym samym praktycznie co drugi mieszkaniec tamtejszych osad górniczych został uwięziony i torturowany przez okupanta.

Wszystkich zatrzymanych przetransportowano do obozu policyjnego ,,Rosengarten" w Mysłowicach. Górników poddawano brutalnym przesłuchaniom aż do listopada 1943 r. Zamęczano ich podczas śledztwa lub w Auschwitz przed Ścianą Śmierci, strzałem w tył głowy.

Wielu konspiratorów zsyłano później także do obozów dla więźniów politycznych w Mauthausen czy Buchenwald.

Podczas „Akcji Oderberg" rozdzielano dzieci od matek. Funkcjonariusze siłą wyrywali dzieci w wieku od kilkunastu miesięcy do 15 lat. Następnie skierowano je do zbiorczego obozu w Pogrzebieniu. Później małoletnich przenoszono do różnych miejsc odosobnienia, m.in. w Rybniku, Boguminie, Kietrzu czy Żorach.

Najcięższym z więzień okazał się obóz zbiorczy w Potulicach koło Nakła. Od sierpnia 1944 r. przewieziono tam wszystkie dzieci aresztowane podczas ,,Akcji Oderberg". W Potulicach Niemcy zgotowali najmłodszym więźniom namiastkę obozów koncentracyjnych.

Starsze dzieci, powyżej 10 lat, zostały zapędzone do pracy w niemieckich gospodarstwach, przez co były faktycznie pozostawione bez opieki. Obozowi kapo zamykali je w karcerze, stosowali przemoc fizyczną oraz psychiczną. Ciężka zima 1944/1945, tragiczne warunki sanitarne, brak lekarstw i choroby, doprowadziły do masowych zgonów.

Z uwagi na wyjątkowe okrucieństwo jakiego doznali tutaj małoletni więźniowie, literatura nazywa ich ,,Dziećmi Potulic".

Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Trzebińskiej stara się przybliżyć i przypominać o tych tragicznych wydarzeniach. W ubiegłym tygodniu w Muzeum Regionalnym w Trzebini odbyło się spotkanie upamiętniające 80. rocznicę aresztowań dzieci i rodzin górniczych z okręgu trzebińskiego.

Otwarta została również wystawa dotycząca obozu w Potulicach oraz aresztowań osób z okręgu trzebińskiego. Można ją oglądać w siedzibie muzeum (ul. Grunwaldzka 1) do 3 września w godzinach 17.00-19.00. Później wystawa będzie dostępna (do 31 października 2023 r.) po uzgodnieniu terminu telefonicznie.

Opracowane na podstawie materiałów Stowarzyszenia Miłośników Ziemi Trzebińskiej