Stan zapalny w uchu - przyczyny, leczenie

Zapalenie to element wrodzonej reakcji obronnej układu immunologicznego. Stan zapalny w uchu może rozwinąć się w celu obrony przed patogenami - wirusami, bakteriami i grzybami, ale także czynnikami drażniącymi. Objawy stanu zapalnego w uchu mogą być inne, w zależności od tego, jaka jest jego przyczyna i jakiej części ucha dotyczy. Przybliżamy przyczyny, objawy i sposoby leczenia zapalenia ucha zewnętrznego oraz środkowego!

Czym jest stan zapalny ucha?

Pierwszą barierą ochronną ucha jest przede wszystkim woskowina, składająca się z substancji wydzielanych przez gruczoły łojowe i potowe, a także martwych komórek złuszczonego naskórka. Woskowina uszna nawilża przewód słuchowy, a także utrzymuje optymalne pH, a dzięki lepkiej konsystencji wychwytuje również zanieczyszczenia i drobnoustroje. Te są kolejno usuwane z ucha za pomocą naturalnej migracji komórek.

Jeśli jednak patogeny wnikają do tkanek, dochodzi do uruchomienia kolejnej reakcji obronnej, jaką jest stan zapalny w uchu. Przez naczynia krwionośne zaczynają napływać przeciwciała i mediatory reakcji zapalnej. To natomiast wiąże się z objawami, takimi jak:

• zaczerwienienie,
• obrzęk,
• ból,
• wysięk,
• zaburzenia funkcji tkanki objętej stanem zapalnym,
• miejscowa ciepłota tkanek lub ogólne podniesienie temperatury ciała.

Stan zapalny w uchu a czynniki drażniące

Warto pamiętać, że stan zapalny w uchu może rozwinąć się nie tylko w odpowiedzi na drobnoustroje. Organizm może reagować obronnie także na czynniki drażniące, np.:

• detergenty, zwłaszcza mydła, szampony i płyny, które przedostają się do ucha podczas kąpieli;
• długotrwałe narażenie przewodu słuchowego na wilgoć i ciepło;
• mechaniczne podrażnienia i zadrapania tkanek, np. patyczkiem higienicznym;
• zanieczyszczenia, które przedostają się do ucha.

Wymienione czynniki mogą wywoływać stan zapalny w uchu zewnętrznym. Zwiększają też ryzyko wnikania patogenów do tkanek.

Stan zapalny w uchu środkowym - przyczyny i objawy

Do najczęstszych schorzeń narządu słuchu zalicza się stan zapalny w uchu środkowym, oddzielonym od ucha zewnętrznego delikatną błoną bębenkową. W przebiegu tego schorzenia wirusy, nieco rzadziej bakterie i grzyby, przedostają się do ucha ze środowiska wewnętrznego - to częste powikłanie zapalenia gardła, nosa i zatok, zwłaszcza u dzieci, które w porównaniu do osób dorosłych mają krótszą i szerszą trąbkę słuchową, łączącą ucho z nosogardłem.

Zapalenie ucha środkowe dzieli się na ostre, przewlekłe i wysiękowe. Stan zapalny w uchu środkowym może wywoływać następujące objawy:

• silny ból ucha, który może nagle ustąpić po perforacji (pęknięciu błony bębenkowej);
• zaburzenia słuchu, szumy uszne;
• uczucie pełności, wilgoci w uchu, niekiedy wysięk;
• stan podgorączkowy lub gorączka (niekoniecznie);
• u małych dzieci także nudności, wymioty i biegunki;
• objawy grypopodobne.

Przyczyny i objawy stanu zapalnego w uchu zewnętrznym

Jeśli stan zapalny w uchu rozwija się w jego części zewnętrznej, czyli w przewodzie słuchowym i na skórze małżowiny usznej, zwykle odpowiadają za niego bakterie lub grzyby, a rzadziej wirusy. Schorzenie określa się potocznie jako ucho pływaka, ponieważ namnażaniu zarazków sprzyja wilgoć i ciepło. W rzeczywistości jednak na zapalenie ucha zewnętrznego częściej chorują dzieci niż osoby dorosłe, co wynika m.in. z niedostatecznie rozwiniętego układu odpornościowego u najmłodszych.

Stan zapalny w uchu zewnętrznym może wywoływać następujące objawy:

• świąd, pieczenie, drapanie w uchu;
• uczucie wilgoci;
• wysięk z ucha;
• ból i tkliwość małżowiny usznej;
• ból ucha w środku;
• obrzęk i zaczerwienienie;
• zaburzenia słuchu;
• zmiany skórne, np. łuszczące się plamy, wysypka, owrzodzenia;
• osłabienie, niekiedy stan podgorączkowy lub gorączka.

Stan zapalny w uchu - leczenie

Leczenie stanu zapalnego w uchu zależy od przyczyny schorzenia. Zwykle w pierwszych dniach infekcji zwalcza się jedynie objawy. Z wizytą u lekarza nie należy jednak zwlekać, gdy problem dotyczy dziecka lub pojawiają się niepokojące symptomy, takie jak krwisty wysięk, zawroty głosy, bardzo silny ból czy oczopląs i zaburzenia równowagi. Na konsultację z lekarzem warto się zdecydować także, gdy objawy nie ustępują po kilku dniach domowego leczenia.

Specjalista na zapalenie ucha może przepisać środki z antybiotykiem lub w razie potrzeby preparaty przeciwgrzybicze. Ich wybór zależy od stanu struktur ucha i rodzaju patogenów. Niekiedy poza środkami o działaniu miejscowym zaleca się także przyjmowanie leków doustnych. W skrajnych, rzadkich przypadkach leczenie zapalenia ucha wymaga pobytu w szpitalu.

Jak złagodzić ból ucha przy stanie zapalnym?

Niemal zawsze, z wyjątkiem przewlekłego wysiękowego zapalenia ucha środkowego, chorobie towarzyszy silny ból ucha. Poza środkami przepisanymi przez lekarza, w celu zwalczania danego patogenu zaleca się także stosowanie preparatów przeciwbólowych. Zwykle to tabletki i syropy doustne, na bazie niesteroidowych leków przeciwzapalnych.

Po wykluczeniu pęknięcia błony bębenkowej pomocne przy bólu ucha są także krople do uszu LIX - wyrób medyczny, który zawiera lidokainę o działaniu miejscowo znieczulającym oraz glicerol o właściwościach wspomagających osuszanie tkanek. Preparat stosuje się również przy podrażnieniach przewodu słuchowego przez wilgoć, detergenty, nadmiar woskowiny czy noszenie słuchawek dousznych.

LIX/10146/02/22