Za długi męża/żony nie odpowiadam?

Dosyć często możemy się spotkać z ogłoszeniem prasowym o treści: "za długi mojego męża/żony nie odpowiadam". Czy taka, publicznie złożona deklaracja ma jakiekolwiek znaczenie?

Jeżeli tak, to tylko na zasadzie informacji (apelu) skierowanej do innych osób, aby nie pożyczali więcej współmałżonkowi. Prawna odpowiedzialność za długi współmałżonka jest nieco bardziej skomplikowana. Kwestie te regulują przede wszystkim przepisy Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (k.r.o.), zgodnie z którymi odpowiedzialność współmałżonka za zobowiązania (długi) zaciągnięte przez drugiego współmałżonka zależy przede wszystkim od tzw. ustroju majątkowego, który ich obowiązuje (wspólność albo rozdzielność majątkowa) oraz od okoliczności, w jakich doszło do zaciągnięcia zobowiązania.

Z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa (wspólność ustawowa) obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny). Przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową należą do majątku osobistego każdego z małżonków - Art. 31§ 1 k.r.o.

Jeżeli zatem małżonkowie zawarli ślub i następnie podpisali u notariusza umowę o rozdzielności majątkowej, to odpowiedzialność jednego z nich za zobowiązania zaciągnięte przez drugiego sprowadza się tylko i wyłącznie do sytuacji, gdy zobowiązania te (kredyty, pożyczki) zostały przeznaczone na zaspokojenie zwykłych potrzeb rodziny (art. 30 §1 k.r.o. "oboje małżonkowie są odpowiedzialni solidarnie za zobowiązania zaciągnięte przez jednego z nich w sprawach wynikających z zaspokajania zwykłych potrzeb rodziny"). Przez "zwykłe potrzeby rodziny" rozumie się wydatki przeznaczone na zakup żywności, odzieży, drobnych przedmiotów urządzenia domowego, zapłatę rachunków lub za leki. Jeśli jeden ze współmałżonków wyda pieniądze na dobra luksusowe, niezwiązane z zaspokojeniem zwykłych potrzeb rodziny, to drugi ze współmałżonków odpowiedzialności za te zobowiązania nie ponosi.

Jeżeli natomiast małżonkowie zawarli ślub i nie podpisali z sobą żadnej umowy, to wszystko zależy jedynie od okoliczności, w jakich zaciągnięto zobowiązanie:
- jeżeli małżonkowie razem zaciągnęli zobowiązanie (wspólnie wzięli kredyt, pożyczkę), to razem odpowiadają za jego spłatę tak majątkiem wspólnym jak i majątkami osobistymi,
- jeżeli współmałżonek zawarł umowę kredytu czy pożyczki za zgodą drugiego, to odpowiedzialność drugiego sprowadza się do majątku wspólnego, a zaciągający zobowiązanie odpowiada także swoim majątkiem osobistym,
- jeżeli współmałżonek zawarł umowę bez zgody drugiego, to odpowiada za to zobowiązanie sam majątkiem osobistym, swoim wynagrodzeniem za pracę oraz innymi swoimi dochodami.
Należy tutaj zwrócić uwagę, że dochody z wynagrodzenia za pracę czy osiągane z prowadzonej działalności gospodarczej stanowią dochód majątku wspólnego, a więc spłata zobowiązań z tego majątku przez "rozrzutnego" współmałżonka odbywa się niejako "kosztem" drugiego gdyż pomniejsza dochód rodziny.
Wyjaśnienia wymaga jeszcze kilka sytuacji wzajemnej odpowiedzialności małżonków.
1. Na podstawie art. 29 § 1 Ordynacji podatkowej, osoby pozostające w związku małżeńskim ponoszą odpowiedzialność za zobowiązania podatkowe (odpowiednio także wobec ZUS) z majątku odrębnego podatnika oraz majątku wspólnego podatnika i jego małżonka.
Zgodnie z uchwałą Sądu Najwyższego z 28 .10.2004 roku, III CZP33/04, "w przypadku zobowiązań podatkowych podatnik pozostający w związku małżeńskim ponosi odpowiedzialność swoim majątkiem osobistym, a także majątkiem wspólnym niezależnie od tego, czy składniki tego majątku zostały nabyte przed czy po powstaniu zobowiązania podatkowego."
2. Jeżeli zobowiązania zaciągnięte przez jednego ze współmałżonków pozostają w związku z prowadzeniem przedsiębiorstwa, to wierzyciel może się zaspokoić z majątku osobistego osoby prowadzącej działalność gospodarczą, jego wynagrodzenia za pracę lub innych dochodów z jego działalności osobistej, a także z przedmiotów majątkowych wchodzących w skład przedsiębiorstwa.
3. Co do zasady współmałżonek nie ponosi odpowiedzialności za długi drugiego współmałżonka zaciągnięte przed ślubem.
Edward Molenda radca prawny
Przełom nr 12(1387) 20.3.2019