Polszczyzna łatwizna. Konklawe

Nie wszyscy wiedzą, że choć słowo „papież” wywodzi się z gr. pappas i z łac. papa (formy zdrobniałej od pater `ojciec`), to jednak przywędrowało do nas prosto z Czech (papež).

Nie wszyscy wiedzą, że choć słowo "papież" wywodzi się z gr. pappas i z łac. papa (formy zdrobniałej od pater `ojciec`), to jednak przywędrowało do nas prosto z Czech (papež).

Kiedy umiera jakiś papież, zbiera się kolegium kardynalskie, zwane konklawe, żeby wybrać nową głowę Kościoła rzymskokatolickiego (pisze się to łącznie, a nie z dywizem, człony tego przymiotnika są bowiem nierównorzędne, znaczy on `katolicki w obrządku rzymskim`).
Nie ma zgodności historyków języka co do genezy tego słowa. Jedni etymolodzy twierdzą, że pochodzi ono od łacińskiego wyrażenia cum clave, co dosłownie znaczy `pod kluczem`, drudzy łączą konklawe wprost z łacińskim wyrazem pospolitym conclave, czyli `zamknięte pomieszczenie w budynku`.
Tak czy inaczej, ma to związek z tym, że podczas wyboru papieża kardynałowie przebywają w pomieszczeniu zamkniętym na klucz. I tak jest w istocie...
Termin konklawe jest w polszczyźnie nieodmiennym rzeczownikiem rodzaju nijakiego i ma dwa znaczenia:
1.`ogólne zgromadzenie kardynałów elektorów (nie mogą mieć ukończonych 80 lat) zwoływane po piętnastu, maksymalnie po dwudziestu dniach od śmierci papieża (tyle czasu mają nieobecni kardynałowie na przybycie na spotkanie), poprzedzone okresem novemdiales (łac. `dziewięć dni`), tzn. żałobą;
2. `zamknięte pomieszczenie w Kaplicy Sykstyńskiej, w którym przebywają kardynałowie w celu obrania następcy zmarłego papieża`.
W większości języków konklawe ma podobne brzmienie, wystarczy porównać ang., fr., hiszp. conclave, niem. Konklave, czes. i słowac.
konkláve, ros., ukr., buł. конклав lub конклава, rum. conclav, szwedzki konklav, estoń. konklaav.
Wprawdzie niektórzy chcieliby mówić i pisać nie (to) konklawe, lecz (ta) konklawa, i odmieniać: (tej) konklawy, (tej) konklawie, (tę)
konklawę, (z tą) konklawe, (o tej) konklawie, ale na razie takiej żeńskiej formy w słownikach nie znajdziemy.
Warto wiedzieć, że w czasie konklawe podczas głosowania każdy elektor, napisawszy na kartce nazwisko kandydata, wrzuca ją do urny (złotego kielicha) i wygłasza formułkę: "Wzywam Chrystusa, mojego sędzię, że wskazałem tego, co do którego wierzę, iż powinien zostać wybrany zgodnie z wolą Boga".
Jeśli kandydat (tzw. papabile) uzyska wymaganą 2/3 liczbę głosów, kamerling, tzn. kardynał zarządzający do wyboru nowego papieża całym Kościołem, oznajmia wszystkim radosną nowinę: Annuntio vobis gaudium magnum - Habemus Papam! (Ogłaszam wam wielką radość - Mamy Papieża!).
Następnie kardynałowie wyrażają oddanie i posłuszeństwo nowemu zwierzchnikowi, tzw. homagium (hominium). Wreszcie nowo wybrany papież udziela błogosławieństwa apostolskiego Urbi et Orbi (Miastu i Światu) z balkonu Bazyliki Watykańskiej.
Istnieje kilka określeń związanych z ubiorem papieża i atrybutami, których używa.
Pastorał to duża laska, zakrzywiona u góry, nawiązująca kształtem do kija pasterskiego (stąd nazwa). Oznacza władzę i ma symbolizować papieża czuwającego nad owczarnią. Jan Paweł II używał pastorału ze srebra, który nie był zakrzywiony u góry, lecz miał formę krzyża.

Podczas celebrowania mszy papież nosi paliusz, czyli wąski biały pas nakładany na ramiona i piersi. Wierzchnia szata liturgiczna
wykonywana z tkanin najwyższego gatunku i bogato haftowana nazywa się ornatem. Wkłada się go przez głowę. Dawniej ornat miał kształt dzwonu i sięgał aż do stóp. Teraz jego forma zbliżona jest do wydłużonego prostokąta o zaokrąglonych krótkich bokach. W zależności od okresu liturgicznego, używa się ornatu w różnych kolorach.
Stuła to wstęga albo szarfa, którą papież zakłada na szyję, a spodnia szata z białego (stąd nazwa) materiału, z reguły podwiązywana
paskiem, to alba lub komża. Czasem uzupełniana jest humerałem (rodzaj chusty okrywającej szyję i ramiona).
Papież zakłada na głowę infułę, ale tylko w niektórych momentach, np. podchodząc do ołtarza czy udzielając zebranym błogosławieństwa.

Infuła koloru białego składa się z dwóch złączonych ze sobą sztywnych tarcz, przedniej i tylnej (tzw. cornua, czyli rogów) oraz dwóch
zwisających z tyłu wstęg. Kiedyś uroczystym nakryciem głowy papieża była tiara. Miała formę wysokiej, białej czapki zwieńczonej krzyżem, ze zwisającymi z tyłu dwiema wstęgami. Przestała być używana od 1963 r., kiedy to Paweł VI złożył ją symbolicznie na ołtarzu, a następnie sprzedał (uzyskane pieniądze przeznaczył na biednych).
Wreszcie piuska to mała, biała okrągła czapeczka nakładana przez papieża na środek głowy.
Należy jeszcze wspomnieć o pektorale i pierścieniu.

Pektorał to ozdobny krzyż ze złota, zawierający czasami relikwie. Przypinany jest do piersi, otoczony łańcuszkiem zawieszonym na szyi.
Pierścień z kolei to insygnium papieża symbolizujący więź biskupa Rzymu z kierowanym przez niego Kościołem. Na pierścieniu widnieje
wygrawerowany herb papieża. Po śmierci każdego Ojca Świętego pierścień zostaje stopiony i odlany na nowo.

Maciej Malinowski jest mistrzem ortografii polskiej (katowickie "Dyktando"), autorem książek "(...) boby było lepiej", "Obcy język
polski" i "Co z tą polszczyzną
Przełom nr 2 (1023) 11.01.2012