PRAWO. Co to umowa dożywocia, kto może ją podpisać i w jakiej sytuacji można ją rozwiązać? Z Agnieszką Tobolską z Biura Prawnego Nivis w Chrzanowie rozmawia Anna Jarguz.

Kto może zawrzeć umowę dożywocia i w jakich sytuacjach?
- Uprawnionym do dożywotniego utrzymania jest wyłącznie osoba fizyczna. Natomiast podmiotem zobowiązującym się do zapewnienia tego utrzymania może być osoba fizyczna, jak również prawna. Przenoszący własność nieruchomości może zażądać, aby dożywotnie utrzymanie zapewniono mu i jego bliskim. Osoba bliska to niekoniecznie ktoś spokrewniony. Może to być ktokolwiek, kogo łączy ze zbywcą nieruchomości szczególnie bliska więź. Stosunek dożywocia powstaje zasadniczo w drodze umowy. Dopuszczalne jest jednak ustanowienie dożywocia także w drodze orzeczenia sądowego, na przykład za zgodą stron w toku postępowania o zniesienie współwłasności nieruchomości.

Czy umowę dożywocia można rozwiązać, na przykład w sytuacji, gdy z osobą, która podarowała nam dom, a my w zamian mamy jej zapewnić opiekę, nie da się mieszkać. Jest głośna, kradnie, pije, itp.
- W żadnym wypadku umowy o dożywocie nie można wypowiedzieć. W pewnych okolicznościach każda ze stron może natomiast żądać jej sądowego rozwiązania albo zamiany świadczeń na dożywotnią rentę. Renty można dochodzić, jeżeli między dożywotnikiem a zobowiązanym zapanują takie stosunki, że nie mogą nadal żyć ze sobą w bezpośredniej styczności. W wyjątkowych sytuacjach sąd może na żądanie zobowiązanego lub dożywotnika rozwiązać umowę o dożywocie. Na przykład w razie naruszania nietykalności cielesnej czy popełniania innych czynów karalnych, jak również, gdy osoba zobowiązana pozostawia dożywotników bez opieki i bez świadczeń wynikających z treści umowy. Jej rozwiązanie oznacza, że dożywotnik znów stanie się właścicielem nieruchomości i nie będzie zobowiązany do zwrotu wartości spełnionych świadczeń.

Czy dożywotnik musi mieszkać ze zobowiązanym czy też można zapewnić mu inne lokum?
- O tym czy dożywotnik będzie mieszkał ze zobowiązanym decyduje treść umowy dożywocia. Nabywca nieruchomości może na przykład obciążyć ją na rzecz dożywotnika użytkowaniem ograniczonym tylko do części nieruchomości, może również ustanowić służebność mieszkania lub inną służebnością osobistą. Istotą umowy o dożywocie jest zapewnienie opieki i utrzymania, a nie wspólne zamieszkiwanie. Strony umowy nie muszą więc mieszkać ze sobą, choć najczęściej tak właśnie jest.

Przypuśćmy, że przekazaliśmy nasz dom w ramach umowy dożywocia znajomemu. Po pewnym czasie uznaliśmy jednak, że chcemy dać nieruchomość krewnemu, który jest w potrzebie.
- Uprawnienia przysługujące dożywotnikowi są niezbywalne, wygasają wraz z jego śmiercią i nie wchodzą w skład spadku po dożywotniku. Nieruchomość obciążoną prawem dożywocia można natomiast zbyć. W takim przypadku nowy nabywca nieruchomości staje się osobiście odpowiedzialny za świadczenia objęte prawem dożywocia, pod warunkiem, że wymagalność tych świadczeń powstała po dacie nabycia przez niego własności nieruchomości. Zbycie otrzymanej nieruchomości przez zobowiązanego stanowi także podstawę dla żądania przez dożywotnika zamiany prawa dożywocia na dożywotnią rentę.
Anna Jarguz

Umowa o dożywocie
Polega na przeniesieniu własności nieruchomości w zamian za zapewnienie dożywotniego utrzymania przez osobę, która nieruchomość nabywa. Dotyczy to zarówno nieruchomości lokalowej, jak i gruntowej (zabudowanej lub nie) oraz prawa użytkowania wieczystego nieruchomości. Jeżeli strony w takiej umowie inaczej nie postanowią, osoba, która nabyła nieruchomość, powinna przyjąć zbywcę jako domownika, dostarczać mu wyżywienia, ubrania, mieszkania, światła i opału, zapewnić mu odpowiednią pomoc i pielęgnowanie w chorobie oraz sprawić mu własnym kosztem pogrzeb odpowiadający miejscowym zwyczajom.
Przełom nr 18 (1140) 7.5.2014