Dr praw Tadeusz Spiss, absolwent Uniwersytetu Jagiellońskiego, pracował w Starostwie w Chrzanowie w latach 1913 - 1917. Jego talent organizatorski ujawnił się w czasie gorączkowych 40 dni mobilizacji. Przejawiał się w opanowywaniu paniki, chaosu i niesieniu realnej pomocy przerażonej ludności cywilnej. Do zadań starostwa należało m.in. organizowanie opieki nad uciekinierami z Galicji Wschodniej. Bezładna ucieczka rzesz ludzkich, często bez pieniędzy, kończyła się dla pasażerów pociągów jadących „na gapę" wysadzaniem ich po drodze w Krzeszowicach, Trzebini czy w Chrzanowie. Jako komisarz powiatowy dr Spiss, dopóki nie spostrzegła się wiedeńska dyrekcja kolei północnej, wystawiał legitymacje „freie Fahrt" upoważniające do przejazdu bez ważnego biletu.

Tadeusz Spiss szczególnie zasłużył się w wojennych głodnych latach, starając się o polepszenie aprowizacji powiatu chrzanowskiego, przede wszystkim z myślą o najbiedniejszych mieszkańcach. Otrzymał za to honorowe obywatelstwo Chrzanowa, Jaworzna i Trzebini. Zbyt małe, z powodu wojny, dodatkowe przydziały zboża i mąki dla uprzemysłowionego powiatu, który sam nie był w stanie się wyżywić, groziły rozruchami. Setki ludzi z najbiedniejszych gmin Jaworzna, Ciężkowic, Chrzanowa i innych usiłowało przemycić z przygranicznych terenów Kongresówki żywność, co kończyło się najczęściej ich aresztowaniem jako szpiegów i odstawieniem do budynku starostwa. W tej dramatycznej sytuacji urzędnicy, zwłaszcza Tadeusz Spiss wyczulony na trudną sytuację społeczeństwa, „reklamowali" ich, a zarekwirowaną żywność zwracano następnie „szpiegom".

Dr Spiss, komisarz powiatowy, z pomocą dwóch innych pracowników starostwa, dopracował istniejący już system ewidencji aprowizacji ludności oraz zakładów pracy znajdujących się w największej potrzebie. Ten przejrzysty, dobrze sprawdzający się system racjonowania przydziałów oraz gromadzenia zapasów żywności został nawet zalecony przez Namiestnictwo władzom innych powiatów. Pociągało to jednak w niektórych wypadkach, jak przyznaje we wspomnieniach dr Spiss, konieczność łamania obowiązujących przepisów. Gospodarność urzędników starostwa obudziła z czasem czujność władz wojskowych, ponieważ to wyżywienie armii miało być priorytetem. W oparciu o fałszywy donos, 2 stycznia 1917 roku aresztowano Spissa pod zarzutem zbrodni przeciw sile zbrojnej monarchii. Po sześciu tygodniach spędzonych w areszcie sądu polowego w Krakowie, uwolniono go bez podania konkretnego zarzutu. W Chrzanowie, zwolnienie z aresztu tego zasłużonego i popularnego urzędnika przyjęto z wielką radością. Tadeusz Spiss otrzymał jednak od władz wojskowych zakaz pobytu w Chrzanowie, jako osoba wzbudzająca wrogie nastroje wobec armii. Oddelegowano go do starostwa
w Łańcucie. Pracował potem jako starosta w Rzeszowie. W stan spoczynku przeszedł w 1927 r. i powrócił z rodziną do Krakowa.

Anna Spiss
Przełom nr 44 (1165) 5.11.2014